Берда3 атында2ы №ара3алпа3 М1млекетлик университети

e. Орта 1сир схоластикасы
Орта 1сир философиясы схоластика деген атама менен м1лим. Схоластика (грекше мектеп) я2ный философиялы3 мектеп дегенди а4латады.
Схоластиканы4 тийкар2ы 5згешелиги, ол 5зин теология2а хызмет етету2ын илим сыпатында белгили. XI 1сирден баслап орта 1сир университетинде логика проблемаларына 3ызы2ы7шылы3 1де7ир к5терилди. XI-XIV 1сирлерди4 философиясына боэцийди4 логикалы3 шы2армалары 6лкен т1сирин тийгизди, к5плеген т6синиклерди4 м1нисин ашып берди. Схоластикалы3 диалектика2а 3арсы 81р3ыйлы мистикалы3 а2ымлар турды. XV-XVI 1сирлерде бул соншелли гуманистлик а3 с6йеклер м1денияты неплагон натурфилософия т6ринде ра7ажлана баслады.
Орта 1сирде т1бият3а жа4а к5з-3арас 31липлеседи. №удайлы3 к6шли жарат3ан 8а33ында2ы т1лиймат т1биятты4 5з еркинлигин жо33а шы2арды, себеби 3удай т1биятты 2ана емес, ал затларды4 т1бийлик а78алына 3араматан 81рекет етти. Соны4 ушын q) тийкар2ы ды33ат 3удайда 81м Адам жанын били7и 3аратылды. w) Т1бийий 3убылыслар2а 3ызы2ы7шылы3 к6шейди, олар символлар ретинде с17леленди.
Орта 1сир ойшыллары Адам м1селесине де то3тап 5тти, 81м 81р 3ыйлы жу7аплар берди.
Биринши аны3ламасы Адам 3удайды4 образы 81м 6лгиси.
Екинши Платон, Аристотель 81м оларды4 да7амшылары т1репинен берилген Адам бул а3ыллы ма3лу3 деп т6синдиреди.
Адам проблемасы менен христиан философия 3ызы3сынды, оларды4 пикири бойынша, Адам-п6ткил т1биятта биринши орынды ийелейди, ал грек философлары Адам т1бияттан 6стин турады ол 3удайды4 6лгиси деп т6синдиреди.
Орта 1сир философлары ушын Адам бас3а д6ньядан келген. Библия бойынша Адам топыра3тан 81м су7дан исленген, 5симликлердей 5седи 81м азы3ланады. Соны4 ушын христиан д1ст6рлеринде Адам т1биятты4 патшасы, д5рети7шиси.
Христиан т1лийматыны4 т6сини7инше 3удайды4 баласы Логос, ямаса Инсус Христос адам2а енеди, ол 5лими ар3алы Адам т6рлерини4 кристеги доза3 азаынан 3ут3ары7ды ойлайды, солай етип адамлар2а жа3сылы3 бери7ди 3ояды.
Христианшылы3та 3удай барлы3 д6ньяны4 жараты7шысы, ол т1бияттан ажыратыл2ан. Онда исеним билимнен жо3ары 3ойылады, я2ный а3ыл етпейту2ын н1рселерди исенимге 3ойы7ды талап етеди. Христиан антологиясын белгилейту2ын екинши догматы дененин 3айтадан тирили7и болады. Орта 1сир санасы исенимли т6рде адамны4 3айтадан сол денесинде тар3алы7ы болады деп айтады. Христиан т1лийматы бойынша Жан денини4 сыртында жаса7ы м6мкин емес. Усы догматлар Жан менен денени4 пробламасын орта 1сирлик т6сини7ини4 негизине алынды.
Христиан догматларын система2а алып келген философлардан бири Ориген (III 1сир) оны4 т1лийматыны4 негизинде Адам 8а33ында2ы т6синикти 3урайды. Оны4 пикиринше Адам ру7хтан жаннан 81м денеден турады.
Орта 1сир философлары адамны4 ерки м1селесин 3айта талы3лап, а3ылдан со4 ерикке 5тти. М1селен Августин ушын барлы3 адамлар ерикти4 3андай болсада 5мир м1ниси. Адамны4 ишки турмысын ба3лай отырып, 1сиресе 5зини4 Августин` Адам жа3сылы3ты биледи, бира3 оны4 ерки о2ан ба2ынбайды, исле7ди 31лемеседе, ол ислейди деп жу7ма3 шы2арды. Адамны4 усы а78алын ол жанны4 а7ыры72а ушыра7ы оны4 5зине ба2ынба7ы я2ный 5зиндеги жо3ар2ы баслама2а ба2ынба7ы деп билди.
Орта 1сир т1лийматы бойынша Адам 5з г6налы3 3ызы2ы7шылы3ларынан 3удайды4 ж1рдемисиз 3утыла алмайды. Солай етип орта 1сир философиясы тутасы менен теоцентризм сыпатында характерлени7и тийис.
Геология 3удайнама-берилген динни4 исеним-т1лийматын систематизацияла7. Орта 1сир философиясыны4 барлы3 тийкар2ы т6синиклери 3удай менен байланыстырылады 81м ол ар3алы белгиленеди.
Орта 1сирдеги философиялы3 ой тек Батыс Европада емес, ол Шы2ыста, Византияда ра7ажланады.
Византияны4 философиясыны4 Батыс пенен у3саслы2ы бол2ан менен оны4 бир 3атар 5згешеликлери бар.
ruy жыл Батыс Европа ушын Орта 1сирди4 басланы7ы болып табылады. Усы жылы Батыс Рим империясы германлар т1репиен жа7лап алынады. Шы2ыс Рим империясы Византия Варапрлы3 жа7лап алы7дан 3алады. Н1тийжеде экономикалы3 сиясат 81м м1дений д1ст6рлер 81м жетискенликлер 5з 31лпинде са3ланып 3алады. Усы2ан байланыслы Византия жо3ар2ы ра7ажлан2ан 5згеше м1дениятты4 орайы сыпатында бас3а еллерди4 алдында турады.
Бул жерде христиан дини 81м оны4 православян формасында 6стемлик етти. Билим бери7ге 81м илимге 6лкен 86рмет пенен 3арады. Византия философлары илимни4 антикалы3 т6синигин са3лап 3алды. Барлы3 илимлер философия деген атама менен бирикти. М1селен И.Дамаскин философия2а алты аны3лама берди`
q. Философия жаса7шы т1бият билими
w. Философия 3удайды4 3удайлы3 81м Адам ислерин били7
e. Философия Адам 5лиминдеги шыны2ы7
r. Философия 3удай2а усаты7
t. Философия барлы3 искусстволарды4 илимлерди4 басламасы
y. Философия даналы3ты с6йи7шилик 8а33ында2ы илим
Византия философлары грек философларыны4 ойларыны4 балы3 байлы2ын 5злестирип алды 81м са3лап 3алды. Византияжа жаса2ан пеолатонизм а2залары. Платон т1лийматын систематизациялады. Оны4 тийкар2ы 71киллери Платон (w0t-wu0). Ямалик (wut-ei0) 81м Прокл (rqw-rit). Олар ушын п6ткил д6нья иерархиялы3 системалардан турды, оны4 т5менги 3атламы жо3арысына миннетли. Оны4 е4 жо3ары 3атламында бир п6тинлик жайлас3ан. Ол 3удай. Бл бир п6тинлик 81р3андай болмысты4 себеби. Ол болмыс3а тийили емес, соны4 ушын я а3ыл болып, с5з болып о2ан жетпейди, 3удай 8а33ында 8еш н1рсе айты72а болмайды. Екинши 3атлам бул а3ыл, онда идеялар бар, бул таза болмыс 81м бир п6тинлик т1репинен жаратыл2ан.
:шинши 3атлам Жан, ол а3ыл сыя3лы енди биргелки емес, ал жанлы денелер арасында б5линген себеби космос платониклер ушын жаса7шы ма3лу3, жин-шайтанларды4, адамларды4 8ай7анатларды4, 5симликлерди4 жаны, буннан бас3а ол 81рекет етеди, Жан 81р3андай 81рекетти4 барлы3 ойла7ларды4 81м 3апагершиликлерди4 дереги.
Т5ртинши 3атлам, е4 т5менги дене Жан сыя3лы а3ылдан жа4а 5з 31сийетлерин а3ыллылы3ты гармонияны алады, дене жан2а тийкарланып оны4 формасын алады.