Берда3 атында2ы №ара3алпа3 М1млекетлик университети

3. Гегель философиясыны4 тийкар2ы идеялары.

Немец кл.философиясыны4 е4 жо3ары жетискенликлерини4 бири болып Гегель т1лийматы. Соны4 ушында Гегель усы фил-ны4 е4 уллы 71киллерини4 бири болып табылады.

Гегель Геогр Вилтьгельм Фридрих (1770-1831 жж). жылларда жасады 81м объектив идеалист болды. Ол Иен 81м Берсшн университетлеринде саба3 берди. Жас гезлеринде ойла7ды4 радикалды4 т1реплери менен ажыралып турды. Француз революциясын ма3уллады, прусия монархиясыны4 феодаллы3 т1реплерине 3арсы шы3ты. Оны4 фил-ясында Германияны4 ра7аж-ны4 3арама-3арсы характери 5з к5ринисин тапты.
Гегель 5зине шекемги ойла7ды4 6стемлик етип келген метафизикалы3 методын 81рт1реплеме критика2а алды, о2ан 3арама-3арсы бол2ан диалектикалы3 методты ислеп шы3ты. Буны4 5зи оны4 6лкен хызмети болып табылады. Бира3 Гегель идиалистлик тийкарда диалектиканы4 нызамлары 81м категориялары 8а33ында2ы т1лийматты 81р т1реплеме ра7ажланды.
Биринши рет диалектикалы3 логика системасы д6зди. Ол Кантты4 агностицизмин 81м субъективизимин тере4 критика2а алды. Бира3 Кантты4 фил-сы жа4а немец фил-ны4 баслан2ыш пункти екенлигин атап 5тти. Деген менен Гегель философиясы идеалистлик диалектика болды. Себеби бул диалектика логикалы3 нызамлар менен категориялрды4 жыйындысы болып табыладфы. Бира3та оны4 фил-лы3 пикирлери 5ткендеги барлы3 философияларды4 к5з-3арасларынан айырылып турады, себеби бул философты4 пикирлери ра7-7 идеясы менен толы.
Гегельди4 пикири бойынша, философия бул д6ньяны4 ра7-7ы 8а33ында2ы т1лиймат болып, диалектика болы7ы да м6мкин.
Гегель диалектиканы4 тийкар2ы нызамларын д6зди. Оны4 д1лийле7и бойынша, идеяларды4 ра7ажланы7ы шекленген к5лемде емес, ал т5менги формадан жо3ар2ы формалар2а 3арай 5сип бары7шылы2ында. Бул процессте санлы3 5згерислерди4 сапа 5згерислерине 5ти7и иске асады, ра7-4 дереги болып 3арама-3арсылы3лар табылады. Гегельди4 пикири бойынша, 3арама-3арсылы3 д6ньяны 81рекетке келтиреди. №арама-3арсылы3 81р3андай 81рекетти4 81м турмыс 3уры7шылы3ты4 т6п-тийкары болады, ол 81р3андай 5з-5зинен 81рекет ети7ди4 принципин 3урайды.
Гегель фил-лы3 системасында 8а3ый3атлы3 диалектикалы3 5ти7лерди4 дизбеги сыпатында к5ринеди. Соны4 ушын буннан кейинги к5плеген ойшыллар 5злерини4 демократиялы3 талапларын тийкарла7да Гегель диалектикасын пайдаланады, оны4 диал-сында ”революцияны4 алгебрасын” к5реди. Гегель философиясы тере4 ишки 3арама-3арсылы3лар менен толы.
Оны4 диалектикалы3 методы объективлик-идеалистлик тийкарда аны2ыра3 етип айт3анда диний негизлерде ра7ажландырылады. Оны4 к5з-3арасы бойынша, д6нья-бул ойла7шы а3ыл. А3ыл-д6ньяны4 жаны, ол 5зинен т6синикти ра7ажландырады.
Предметлик реаллы3ты4 ра7ажланы7ы ру7хты4 ра7ажланы7ыны4 тек сырт3ы пердеси болып к5ринеди деген ой2а келди.
%зини4 мийнетлеринде Гегель д6ньялы3 рухты4 5мир баянын с67ретлеп жазы7шы ретинде шы2ады. Оны4 философиясы 5тмишке 3аратыл2ан, оны4 тилсими рухы келешектеги болажа3 ислерге ды33ат б5лмейди. Оны4 ойынша философия келешекти алдынан к5ри7 д1режесине ийе емес.
Солай етип Гегель-бул 8а3ый3атлы3ты4 81м адамзат ойла7ыны4 2алабалы3 нызамларын т6сини7 ма2анасында буржуазиялы3 идеалистлик ойды4 е4 шы4ы.