«бердақ классикалық Әдебиятымыздың бийик шыңЫ»



Download 1,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/63
Sana24.02.2022
Hajmi1,37 Mb.
#215161
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   63
Bog'liq
Топлам Бердак 190

Келбетликтиң жасалыўы. Шайыр шығармаларында жумсалған 
келбетлик сөзлер морфологиялық усыл менен жасалғанда атлық, фейил 
ҳәм рәўиш сөзлерден жасалады. 


120 
-лы/-ли, -лу/-лү аффикслери сөз тийкарынан аңлатылған затқа қандай 
да 
бир 
белгиниң 
қәсийетиниң 
бар 
екенлигин 
билдиретуғын 
келбетликлерди жасайды: атақлы, ғуншалы, дәўлетли, жигерли т.б. 
-лық/-лик, -луқ/-лүк аффикси менен жасалған келбетликлер затта 
қандай да бир белгиниң, қәсийеттиң бар екенлигин билдиреди: байлық, 
айралық, кемлик, шеберлик т.б. 
-сыз/-сиз аффикси мәниси жағынан –лы/-ли аффикси билдиретуғын 
мәниге қарама-қарсы мазмунды аңлатып, затта қандай да бир белгиниң 
жоқлығын көрсетеди, атлық, алмасық, келбетлик сөзлерге жалғанады: 
ақылсыз, билимсиз, мийримсиз, өнерсиз т.б. 
-дай/-дей, -тай/-тей аффикси бир затты екинши затқа салыстырыў 
мәнисиндеги келбетликлерди жасайды: хожадай, арысландай, пилдей т.б. 
Шайырдың шығармаларында бул аффикстиң ҳәзирги тилимизде 
жумсалмайтуғын -дақ/-дек, -дәк, -дағ, -дайын/-дейин вариантлары 
қолланылған: дәрьядек, жиптикдәк, Йүўсифдәк, Жамшитдағ, гүлдәк, 
нардайын, тықтықтайын т.б. 
-қы/-ки, -ғы/-ги аффикси орын ҳәм ўақытты билдиретуғын сөзлерге 
жалғанып, ўақыт ҳәм орынға байланыслы белгилерди аңлататуғын 
келбетликлерди жасайды: қараңғы, ертеңги, баяғы, берги т.б.
Шайырдың дөретпелеринде булардан басқа келбетлик жасаўшы 
төмендегидей өнимсиз аффикслер жумсалған. 
-лас/-лес аффикси ортақлық, шериклик мәнилерин билдиреди: 
енчиләш, баўырластеңлес т.б. 
-шыл/-шил аффикси қандай да бир белгиниң затта көп екенлигин 
билдиреди: ойшыл т.б. 
-ы/-и, -ый/-ий аффикси араб тилинен өзлестириўши адам ҳәм 
затлардың келип шығыў дерегине байланыслы белгилерди билдиреди: 
қазақы, қытайы, қудайы, ҳәзирети, илаҳий, пәний, әреби, рәҳманий, 
түркий т.б.

Download 1,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish