Belgilari. Temirbetonli tom yopma plitalari

Temirbetonli stropil fermalari
Oralig'i 18, 24, 30 m bo‘lgan sanoat binolarining rigeli sifatida ishlatiladi. Hovonli va hovonsiz fermalar bo‘lishi mumkin.

18-rasm. Temirbetonli stropil fermalar konstruksiyalari.
Fermalarning oralig' o‘rtasidagi balandligi yuqori kamarining eni, uning o‘z tekisligidan ustuvorligi shartidan qabul qilinadi. Fermalarning pastki kamari, odatda oldindan zo‘riqtiriladi.
Temirbetonli stropil arkalari
Tayanchlarining gorizontal siljishi cheklangan egri chiziqli elementlardan tashkil topgan tizimlar arkalar deb ataladi. Oralig'i 30 m dan ortiq bo‘lgan binolarda ishlatiladi.

19-rasm. Top yopmasi yig'ma arkasining konstruksiyasi (a) va hisobiy sxemasi (b)

Temirbeton arkalar uch sharnirli, ikki sharnirli va sharnirsiz bo‘lishi mumkin. Arkalar yoyining balandligi f = (1/5  1/8) l, kesimning balandligi h = (1/30  1/50) l va eni b = (0,4  0,5) h qabul qilinadi.

METALL QURILMALARNING ASOSIY XUSUSIYATLARI VA ULARGA KO‘YILADIGAN TALABLAR
Metall qurilmalar kuyidagi asosiy afzalliklarga ega:
1. YUk ko‘tarish kobiliyati yukori. Kesim yuzasi kichik bo‘lgan metall elementlar xam ancha yuk ko‘tarish kobiliyatiga ega.
2. Metall konstruksiyalar shu vazifani bajaradigan, boshka kurilish materiallaridan yasalgan konstruksiyalarga nisbatan engil bo‘ladi. Xar kanday materialning qurilmaga sarf bo‘lish darajasi kuyidagi nisbat bilan aniklanadi:
S=  / R_u,
bunda  - materialning xajmiy ogirligi;
R_u - materialning xisobiy karshiligi.
S kancha kichik, konstruksiya shuncha engil bo‘ladi. Masalan, kam uglerodli po‘latlar uchun S= 3,7 10 -4 1/ m , 09 G2S markali po‘lat uchun S= 1,7 10 -4 , V-20 sinfli beton uchun S =1,85 10 -3 1/ m, egoch uchun S =5,4 10 -4 1/ m.
3. Metall ayniksa, po‘lat qurilmalar ishonchli xisoblanadi. Po‘latning mexanik xususiyatlari uning bir jinsliligi bilan belgilanib, qurilmalarning ishonchli ishlashini ta'minlaydi.
4. Po‘latning zichligi ancha katta bo‘lganligi tufayli undan yasalgan qurilmalar xavo va suv o‘tkazmaydi.
5. Metall qurilmalar sanoatbop bo‘ladi, ya'ni ular asosan zavod sharoitida tayyorlanib, kurilish joyida mexanizmlar yordamida bir butun xolda yigiladi. Metall qurilmalarning keng ko‘llanishini cheklaydigan kamchiliklari xam bor. Po‘lat qurilmalarning asosiy kamchiligi ularning turli ta'sirlar ostida emirilishidir. Bu xol qurilmalarni korroziyadan muxofaza kilishning turli xil usullarini ko‘llashni talab kiladi. Po‘latning issikbardoshligi xam katta emas. Temperatura 200^o S ga yakinlashganda po‘latning elastiklik moduli kamaya boshlaydi va 600^o S da po‘lat batamom plastik (yumshok) xolatga o‘tadi.
Inshootning vazifasiga karab, metall qurilmalar yuk ko‘tarish kobiliyatiga ega bo‘lishi, ya'ni mustaxkamlik, ustivorlik va bikrlik talablariga javob berishi kerak. Metall qurilmalarga oz metall va mexnat sarflanib, ular tez vaktda montaj kilinadigan bo‘lsa, bunday konstruksiyalar iktisodiy jixatdan tejamli xisoblanadi.
Qurilmalarga sarflanadigan metall mikdori eng makbul konstruktiv sxemalar va ko‘ndalang kesimlar tanlash, mustaxkamligi yukori bo‘lgan po‘lat va alyuminiy kotishmalar ishlatish yo‘li bilan kamaytiriladi. qurilmalarni kurishga sarf bo‘ladigan mexnat mikdorini va montaj kilish muddatlarini kamaytirish uchun unumli usullarni ko‘llash, unifikatsiyalashgan va standart elementlardan keng mikesda foydalanish zarur. Metall qurilmalar ko‘llaniladigan inshoot va binolar, ayniksa grajdan bino va inshootlari tashki ko‘rinishi jixatidan xam go‘zal bo‘lishi, ya'ni estetik talablarga xam javob berishi kerak.