Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

SALAK, SALYK
Ýomutlaryň 
salak
diýen uly urugynyň ady Oktýabr raýonyndaky 
Salakbent
, 
Salakýap
, Şagadam etrapyndaky 
Salakseňňir
diýen ýer-
ýurtlara hem dakylypdyr. Şeýle atdaky tirelere alilileriň, Ahal tekeleriniň, 
salyk atly tirelere bolsa burkazlaryň düzüminde-de duş gelinýär. Aşgabat 
raýonyndaky Ýasmansalyk obasy hem ýasman we salyk tireleriniň 
ýaşaýanlygy üçin şeýle at alypdyr. 
Salah
, 
salahly
diýen etnonimler 
Azerbaýjanda, Gürjüstanda, Ermenistanda we Türkiýede, 
salyk
atly 
tireler bolsa gyrgyzlaryň düzüminde-de duş gelýär. Bu ýagdaý ol etnik 
toparlaryň juda gadymydygyndan habar berýär.
G.I. Karpow 
salak
etnonimine “hünäre ukypsyz, salkam-
sajak, sölite” diýip, nädogry düşündiriş berýär. Hakykatda, bu at 
sal
sözünden we 
–yk
ýa-da 
–ak
diýen gadymy köplük sany, jemi bildirýän 
goşulmadan durýar. Sal sözüniň manysy belli däl. Azerbaýjanly alym G. 
Geýbullaýew ony (
sal
ýa-da 
zal
sözüni) gadymy gunlaryň bir taýpasynyň 
ady hasaplaýar we bu etnonimiň Rostow oblastynda Don derýasynyň 
çep goşandy bolan 
Sal
derýasynyň, 
Salsk
şäheriniň, 
Sal
sährasy
(Salskaýa step), diýen giň territoriýanyň, Azerbaýjandaky 
Salian
şäheriniň atlarynda saklanandygyny belleýär. Munuň üstüne Altaý we 
Kemerewo ülkelerindäki 
Salaýyr
atly şäheriň hem-de dagyň atlaryny 
goşmak mümkin. Diýmek, 
salak, salyk
atly tireler gadymy gunlar bilen 
baglanyşykly ýüze çykypdyr. Şu at barada ýene-de 
Salar, Salyr
diýen 
makalalara-da serediň.
SALTYK
“Saltyklar” diýen meşhur türkmen mukamlar toplumyny dünýä 
beren bu urugyň ady ärsarylarda we olamlarda saklanyp galypdyr. Onuň 
wekilleri häzir Çarşaňňy we Garabekewül raýonlarynda, Täjigistanyň 
Jylyköl diýen ýerinde, köp bölegi bolsa Owganystanyň Akja we 
Şybyrgan welaýatlarynda ýaşaýarlar. Alymlar bu etnik ady tirebaşynyň 
ady bilen baglanyşdyrýarlar. Meselem, W.A. Gordlewskiý Arzyrumda 
XII asyrda Saltyk diýen türkmen hanynyň höküm sürendigini belleýär. 
Taryhdan mälim bolşuna görä, 1263—1264-nji ýyllarda seljuk oguz-
türkmenleriniň bir bölegi Saltyk babanyň baştutanlygynda Kryma 

---

190
göçüpdir. Ýöne biziň pikirimizçe, tiräniň ady adam adyndan däl-de, 
tersine, şol belli şahslaryň atlary saltyk diýen ertnonimden dörän bolsa 
gerek. Abdylhekim Gulmuhammedow we Mäti Kösäýew dagy saltygy 
seljuk diýen adyň üýtgän görnüşi hasap edýärler, ýöne bu pikiri hem 
ylmy taýdan esaslandyrmak zerur.
Biz