Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

sakarja
, ärsarylarda 
sakarly
, 
baýatlarda 
sakarçarlak
, ata we gökleňlerde bolsa 
sakgar
diýen urug-
tireler bar. Bu atlaryň ählisi 
sakar
sözünden döräpdir.
Taryhçy Abylgazy han sakarlary Oguz hanyň nesillerinden Garagazy 
begiň Gabajyk diýen oglundan önen nesil hasaplaýar. Ol sakarlaryň uly 
atasyna Kaşga-çora (Kaşga-jora) diýlendigini, bu şahsyň Ärsary baýyň 
Mamabike diýen gyzynyň azatlyga goýberen gulunyň 4-nji ogludygyny 
belleýär (beýlekileri Hydyr-jora, Aly-jora we Igbek). Şu awtoryň 
ýazyşyça, Kaşga-joranyň iline soňra garaöýli, ahyrda hem dagsakar, 
sakar diýen at dakylypdyr, kaşga we sakar sözleriniň manysy bolsa birdir. 
Abylgazy Kaşga-joranyň iliniň Ajydeňziň (Garabogazyň) ýakynynda, 
Amyderýanyň (ýagny Üňzüň) kenarynda ýurt tutandygyny, bu ýeriň 
ekerançylyk we maldarçylyk üçin ýaramsyzdygy üçin, garaňýli iliniň 
garyplaşyp, balykçylyk bilen meşgullanýan kenarýaka taýpalarynyň 
ýanyna göçenligini hem habar berýär.
Alymlar sakar etnoniminiň aňladýan manysyny anyklamaga 
ýeterlik üns beripdiler, ýöne olaryň ençemesi bu ady reňk aňladýan 
sakar sözi bilen baglanyşdyrypdyrlar. Meselem, Abylgazy 
kaşga
we 
sakar
sözlerini manydaş diýse, Çärjew welaýatyndaky taýpa-tireleriň 
etnografiýasy boýunça barlag geçiren Ýa.R. Winnikow sakar etnonimini 
Töre Garabeg diýen sakar serkerdesiniň münen sakar aty, ýagny 
Hywa hanynyň çozup gelen goşunlarynyň garşysyna sakarlaryň beren 
gaýtawulyna Töre Garabegiň sakar atyň üstünde ýolbaşçylyk edendigi 
we ýeňiş gazanandygy bilen baglanyşdyrýar. Sakar şiwesi barada iş ýazan 
dilçi alym Gülnar Meňliýewanyň getirýän rowaýatynda Ärsary baýyň 
uly toýunda bolan at çapyşykda maňlaýy sakar atly ýigidiň ýeňendigi 
üçin, oňa we onuň iline sakar adynyň dakylandygy gürrüň berilýär.
Biziň pikirimizçe, beýle rowaýatlaryň sakar etnoniminiň hakyky 
manysy bilen asla dahyly ýok. Biz bu adyň düýp köki barada G.I. 
Karpowyň we D. E. Ýeremeýewiň çaklamalaryny hakykata ýakyn 

---

188
hasaplaýarys. D. E. Ýeremeýew bu ady