Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

kyrkaz
söz 
kyraç
sözüne ýeňil geçip bilýär: kyrkaz—kyrgaz—kyras—kyraş—
kyraç.
Kyraç diýen etnik adyň yzyndaky –
aç (aş)
köplük sany aňladýan 
goşulma hökmünde gadymy türkmen tire-taýpa atlarynda köp duş 
gelýär. Meselem, gögeç, tunaç, halaç, çekiç, eleç, ýalawaç, ýapaç we 
ş.m. Şundan ugir alsak, 
kyraç
diýen adyň aslynda “kyrklar” manysynda 
ýüze çykan bolmagy ähtimaldyr (kyrkaç-kyrgaç-kyraç) Kyrk sözüniň 
manysy barada ýokarda ýatlapdyk). Eger şeýle bolsa, onda kyraç (kyraş) 
diýen türkmen urugy türkeş taýpasy bilen bir döwürde, mundan iki müň 
ýyl çemesi öň ýüze çykandyr diýip çaklamak gerek, çünki muny 
türkeş
, 
töleş, kyraş (kyraç) diýen etnonimleriň ýasaalyşyndaky meňzeşlikler 
tassyklaýar.
Kyraç urugynyň ady Kyraç ata diýen şahsyň asyndan gaýdýan 
bolsa-da, gadymy kyrkazlaryň etnik adyna syrygsa-da ýa-da “kyrklar” 
manysyndaky 
kyraç
sözünden bolsa-da, bu at şeksiz, iňňän irki türkmen 
etnonimleriniň biridir, ony göterýän il bolsa şol irki ata-babalarymyzyň 
nebereleridir diýip, çekinmän aýdyp bileris.
LAMMA
Garabekewül raýonynyň Lamma (häzirki Seýdi) obasyna adyny 
geçiren lamma urugy ärsarylaryň bekewül bölümine degişlidir. 

---

163
Balkan dagynyň Nebitdag şäheriniň üstüne abanyň duran bir şahasyna 
Lammaburun
, öň onuň eteginde ýerleşen, häzir bolsa düzlenen bir 
depä-de 
Lammadepe
diýlip, şu urugyň ady dakylypdyr, çünki şu ýerde 
öň lammalar ýaşapdyr. Muny Nebitdag şäherinden 70—80 kilomter 
uzaklykda, Kaspi deňziniň kenarynda ýerleşen we häzir zähmetkeşleriň 
tomusda dynç alýan ýerine öwrülen Helles diýen kurort ýeriň ady 
hem tassyklaýar. Ol Garabekewül raýonynyň etnonimiýasynda elles 
görnüşinde saklanyp galypdyr.
Lamma urugynyň ady laýna görnüşinde ilkinji gezek XVII asyrda, 
Abylgazynyň “Türkmenleriň şejeresi” we “Türkleriň şejeresi” diýen 
kitaplarynda duş gelýär. Bu taryhçy alym Lammany adam ady bilen 
baglanyşdyrýar, ýagny ony Oguz hanyň neberesiniň, Inelgazynyň bolsa 
agtygynyň ady hasaplaýar. Bolmagy mümkin, ýöne käbir türki dillerde 
lamba sözüniň “näme bolsa-da bir zadyň gyrasyna keslip salynýan 
nagyş” manysyndan ugur alsak, onda bu adyň şu urugyň öz dowarlarynyň 
gulagyna salýan tagmasynyň şekili bolmagynyň mümkindigini hem 
ýatdan çykarmaly däl, çünki bu ugurda hut şeýle tagmalar şu güne çenli 
saklanýar. Eger etnonim laýna sözünden bolaýsa-da, onuň manysyny 
tagmanyň şekili bilen baglanyşdyrmak maksada laýykdyr, çünki