Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

Üker
makalasyna serediň) we kiçeltmekligi bildirýän 
–jik
hem-de degişliligi 
aňladýan 
–li
goşulmalaryndan hasyl bolupdyr.
Abylgazy bi etnonimi Oguz hanyň, Salar Gazanyň neberesi 
Garagazy begiň birinji ogly Ögürjik alpyň ady bilen baglanyşdyrýar. 
Onuň ýazyşyna görä, Syrderýa we Amyderýa boýlarynda ýaşaýan 
türkmenleriň Şamelik atly hany öldürenden soň, agzalalyk başlanýar. 
Salyr ili Diňli begiň baştutanlygynda Yraga girýär. Bu ýerde ençeme ýyl 
ýaşandan soň, bu ilde Ögürjik atly batyr ýigit döreýär.
Şu Ögürjigiň (Ögürjik alpyň) öz ili bilen baýyndyrlardan gaçyp, 
Şamaha, soňra Kryma, Ýaýyk boýuna, Maňgyşlaga, ahyrynda Balkana 
gelşi barada biz 
Araky
makalasynda giňden gürrüň beripdik.
Taryhçy alym Ata Jykyýew Abylgazynyň bu maglumatyny dogry 
saýýar we ögürjik diýen adyň 
ögür (ogur)
sözüni hem oguz diýen etnik 
adyň üýtgän görnüşi hasaplaýar. 
Ögürjik diýen şahsyň hakykatda ýaşap geçen adamdygyna biz hem 
ynanýarys, ýöne ükürjik iline serkerde bolandan soň, bu şahsa ikinji 
gezek Ögürjik diýen at dakylandyr çak edýäris. Diýmek, 
ükürjik
diýen 
etnonim birinji, onuň hanynyň 
ögürjik
diýen ady bolsa soňra döräpdir.
ÜRGENJI, ÜRGENÇLI, RÖWENJILI
Ürgenji atly etnik toparlar Orta Aziýanyň aglaba şäherlerinde, 
şeýle-de ärsary, çowdur, mukry, garawul taýpalarynyň we Nurata 
türkmenleriniň, 
röwenjili
(ýagny “ürgençli”) diýen tire hem şyhlaryň 
düzüminde duş gelýär. Ürgençden (Köneürgençden), Hywadan, 
Daşhowuz etraplaryndan çykyp, dürli iliň içine aralaşan toparlara 
köplenç 
ürgenji, ürgençli
diýen at dakylypdyr.

---

222
ÜREGIR
Gadymy 24 türkmen taýpasynyň biri bolan bu taýpany Mahmyt 
Kaşgary 15-nji, galan orta asyr alymlary 20-nji orunda goýýarlar. 
Reşideddin, Ýazyjy-ogly we Abylgazy ony Oguzhanyň Daghan diýen 
oglunyň 4-nji, Salar Baba bolsa Deňizhanyň 3-nji perzendiniň ady we 
şondan önen taýpa hasaplaýarlar. Bu alymlaryň pikriçe, adyň aňladýan 
manysy şeýle bolmaly: Reşideddin—“mydama ýagşy iş ediji we düzgün 
gurujy”. Ýazyjy-ogly—“hemişe eýgilik we yhsan ediji”; Salar Baba “Işi 
daýym belent bolgaý”; Abylgazy “ýagşy iş kylgujy”.
Biziň pikirimizçe, 
üregir
diýen adyň altaý, teleut, sagaý, koýbal, 
gyrgyz ýaly ençeme türki dillerde “topar, topbak, süri, jemgyýet” (ýagny 
“urug, taýpa”) ýaly manylary aňladýan we