Баҳром ирзаев туркистон жадидларининг

Б.Амин
Ер юзи. 1927 йил 14 январь. № 18. – Б. 16.
Қора одам машина бошида
Англия ва Оврупа жаҳонгирлари: Осиё ва Африқо-
нинг ҳар томонларида ўзларига мустамлака олиб, ерли 
халқларни қул каби ишлатган даврларида мустамлака 
сиёсатларига қуйидаги сўзларни шиор қилиб қўйган 
эдилар: “ерлик халқдан ҳеч кимни қурол ёниға келтир-
ма! Ерлик халқдан ҳеч ким энг кичкина машинани ҳам 
идора қилмасин! Ваҳшийлар ҳар доим тўп ва машина-
дан узоқ яшасин!”
Бу шиорни Ҳиндистон ва бошқа мустамлакалари-
да, айниқса инглизлар ҳарф-баҳарф ижро қилдилар. 
Биз Ҳиндистондан бошлаб Осиё ва Африқодаги бошқа 
бутун мустамлакаларга назар солсак, аввалда “қора 
халқ”, “занжи” дед юритилган халқларнинг ҳар хил 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

109
машиналарни идора қила бошлағонларини кўрамиз. 
Мустамлакаларда Оврўпо жаҳонгирларининг хўжай-
инлиғини таъмин қилғон техника энди ўша жойларда-
ги ерли халқларнинг ўз қўлларига ўтиб қолган
Овруполилар илгари қора одамларнинг оз хақ 
олиб ишлашга рози бўлғонларига қизиқиб, уларни 
машиналарни идора ишига қўюб кўрган эдилар. Қора 
ишчи машинани ақл, зако ва қобилият билан ишлатди. 
Оврўпа жаҳонгирларининг “қора одамлар маданият-
га қобилиятсиздирлар” деган гаплари қипқизил ёлғон 
чиқди.
Қора одам, машина билан бирга ўзини ҳам қул 
қилғон, уни жонли машина қилиб истеъмол қилган 
“маданий” оқларнинг зулмидан қутулиш йўлига ки-
ришди ва оз вақт ичида бир мунча муваффақиятларга 
эга бўлди. Бу кун “қора”ларнинг ўз мошиначилари, 
муҳандислари бор. Африқолиқларнинг Оврўпа жаҳон-
гирларининг “маданий” аскарларига қарши тўп, мил-
тиқ, аеропланлар билан курашадирган аскарлари бор 
(Абдулкарим воқеаси эска тушурилсин).
Ҳозир жаҳонгирларнинг барча мустамлакаларида 
ерли халқлар машина бошиға келдилар ва уларнинг бу 
йўлдағи ҳаракатлари кундан-кун муваффақиятларга 
эришмакдадир.