Баҳром ирзаев туркистон жадидларининг

Б-и (Бадри Сайфулмулк)
Ер юзи. 
1926 йил 5 март. № 6. – Б. 15 .
Испурт
(Спорт)
Сувда чўмилиш ва сузишдан кутилган фойдалар 
жумласига: терининг озодалиги, аъзоларимизда қон-
нинг чаққон юриши ва қоннинг юрагимиз томонидан 
ҳар бир аъзомизга тез ҳайдалиши, ағсоб, яъни қуруқ 
томир ва пайларимизни маҳкам қилиш, вужудимизда-
ги иссиқлиқ ва совуқлиқни текислаб турадуғон аппа-
рат ва жиҳозларни фаолиятга келтириш, нафасни юк-
салтириш каби нарсалар кирадир.
Бу навъ чўмилишларни мактаблардаги бадан тар-
бия дарсларига киргизиш керак. Чўмилишни дарс қи-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

102
либ киритиш керак дейилди. Чалак билан чўмилиш 
учун кўп вақт ҳам сарф қилинмайдир. 20–18 болани 
чўмилдириб олиш учун 45–30 минут кифоя қиладир.
Олмония ва айниқса, Дания ва Финландия макта-
бларининг ҳар бирида ҳаммом ва душ учун айрим ҳу-
жралар, ҳатто махсус тайёрланган ҳамда сувлари доим 
алмашиниб турадурғон катта ҳовузлар бор. Бу ҳовуз-
ларда йилнинг тўрт фаслида ҳам чўмилса мумкиндир.
Сузганда одамнинг ҳамма аъзолари ҳаракатга 
келадир. Илгари кетиш учун қўл ва аёқлар кучли су-
ратда ҳаракат қилишға мажбур бўладир. Нафас олиш 
учун бошни ҳар вақт сувнинг юзасида юқори кўтариб 
туриш керак бўлғонидан орқа суякларнинг азалала-
ри доим ҳаракатга келиб туриб, сўнгидан одамнинг 
ер юзида ҳам тўппа тўғри тикка юришига ёрдам эта-
дир.Бундай ҳолатда юриш ва аёқ устида туриб ўрга-
нишнинг нафас аъзолари учун жуда кўп фойдаси бор. 
Сувда сузиш кишини қари ва заиф одамлардек буки-
либ юришдан сақлайдир. Бошларини кўпинча ерга со-
либ юргувчи бизнинг шарқ халқлари учун бу ҳол ай-
ниқса муҳимдир.
Сувда сузган вақтда ҳар тарафидан қобирғалар 
ва пастки томонидан жигар гўшт пардаси билан ўра-
либ олинган кўкрак қафаси, қўл ва аёқларнинг ҳамда 
қурсоқ (қорин) азалаларининг яхши ҳаракатга келиши 
сабабидан кенг очилиб ўпкаларга соф ҳаво киришига 
сабаб бўлади. Шунингдек, аёқ ва орқа суяклари ҳам 
қурсоқ этлари яна жигар гўшт пардасининг иккинчи 
турли тескари ҳаракатлари ўпкалардаги ёмон ҳавонинг 
чиқишиға ҳам ёрдам этадир.
Сувга сакраб тушганда, сувнинг совуқлиғи вужу-
димизга тўсатдан таъсир этиши сабаблик бунга қарши 
туриш учун юрак ҳам тезрак қувватлирак урушга ки-
ришадир. Бу сабабдан чўмилғон чоқда юрак азалала-
рининг қуввати ортадир.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

103
Суяклар, азалалар, нафас аъзоларининг юрак ва 
қон томирларининг, томирлари асаблар бўлғонидан 
сув испуртининг буларга ҳам жуда кўп фойдаси бор.
Шу сўзларга яна бир муҳим қайд орттириб кети-
шимиз керакдир ки, бизнинг катта, кичик болалари-
мизда сувга чўмилишнинг ҳеч бир таъйини ва тартиби 
йўқдир.
Бадри Сайфулмулк.