Barliq tiri organizmler sirtqi ortaliqtan hár túrli zatlardi alip ózlestiredi,olardi organ hám toqimalardiń duzilisi ushin zárúr materiyal hám energiya deregi sipatinda sarplap,shiǵindi zatlardi sirtqa ajiratip turadi

Uglevodlardiń tuwridan tuwri yaki pentoza saqiynasi boyinsha tarqaliwi

Toqimalarda uglevodlar anaerob hám aerob ortaliqlarda tarqaliwinan basqa turidan tuwri yaki pentoza saqiynasi dep atalġan ximizm járdeminde tarqaliwi Barburg, Lipman,Dikkens hám B.A.Engelgardt siyaqli alimlar tárepinen aniqlanġan.

Uglevodlardiń toqimalarinda tuwridan tuwri tarqaliwi glyukoza -6- fosfattiń degidrogenlenip,6-fosfoglyukono-α-laktonǵa aylaniwinan baslanadi:

272

Payda bolġan 6-fosfoglyukonolakton turaqsiz bolip ol laktonaza fermenti tásirinde gidrolizlenip,6-fosfoglyukon kislotasina aylanadi.273

Glyukoza 6- fosfatdegidrogenaza ayirim toqimalarda- tiykarinan bawir. Búyreklerde úsh túrli izoferment jaǵdayinda boliwi hám bul fermentlerdiń xromosomalar menen kóbirek baylanisli ekenligi aniqlanǵan bolip oniń bul qásiyetinen organizmniń genetikaliq processke baylanisli máselelerdi aniqlawda paydalaniladi

6-fosfoglyukon kislotasi NADF quramli degidrogenaza fermenti tásirinde jánede degidrogenlenedi hám sol menen bir qatarda dekarboksillenip D-ribuloza-5- fosfatǵa aylanadi.273

Payda bolġan D-ribuloza-5- fosfat izomeraza fermenti tásirinde basqa pentoza fosfatlarǵa, yaġniy riboza -5- fosfatqa aylanadi.274

Uglevodlardiń(glyukozaniń) pentoza saqiynasi boyinsha tarqaliwi shárayatqa qarap oksidlenip tarqaliwǵa(anaerob hám aerob tarqaliwi) salistirǵanda kóp bólegi(80%)in quraydi,ásirese buwazliq, sawin yaki quslardiń máyek beriw dáwirlerinde tezlesedi.Uglevodlardiń(glyukozaniń) tuwridan tuwri tarqaliw ximizmi pentozalar wákilleriniń payda boliwi menen tamamlaniwi múmkin,lekin anoerob ortaliqta jánede dawam etiw múmkin, sebebi uglevodlardiń glikoliz tarqaliwinda payda bolatuġin zatlar fruktoza 6-fosfat, fruktoza-1,6 difosfat,fosfotriozalar payda boladi hám sedogeptuloza-7- fosfat, eritroza-4-fosfat siyaqli zatlar payda boladi.Demek uglevodlardiń anoerob ortaliqta tarqaliwi menen olardiń pentoza saqiynasinda tarqaliwi óz ara tikkeley baylanisli.