Baktria press Тошкент 2013 Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт Дастури

1. Мен 1995 йилдан бери механик бўлиб ишлайман. Билишимча, ўша пайтда 
Меҳнат тўғрисидаги қонунлар кодекси амалда эди. Бу менинг ҳуқуқларим ҳали 
ҳам эски қонун билан кафолатланиши лозим, деганими?
Йўқ, ундай эмас. Сизнинг ҳуқуқларингиз 1995 йил 21 декабрда қабул қилинган 
ҳамда 1996 йил 1 апрелдан кучга кирган Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат 
кодекси билан кафолатланади. Аввал амалда бўлган Меҳнат тўғрисидаги 
қонунлар кодексидан фарқли равишда, Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат 
кодекси меҳнат муносабатларини бозор муносабатлари шароитларида тартибга 
солишга қаратилган. У меҳнатга оид муносабатларни шартномавий тартибга 
солиш соҳасини сезиларли даражада кенгайтирди. Сиз меҳнат фаолиятингизни 
Меҳнат тўғрисидаги қонунлар кодекси амалда бўлган пайтда бошлаганингизга 
қарамасдан, янги қабул қилинган Меҳнат кодекси амалга киритилган пайтдан 
бошлаб, сизнинг меҳнатга оид муносабатларингиз унинг ҳуқуқий тартибга солиш 
доирасида бўлади. Меҳнат кодекси амалга киритилгандан кундан эътиборан 
меҳнат тўғрисидаги амалдаги қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатларнинг 
Меҳнат кодексига зид бўлмаган қисми қўлланилади.
2. Мен хусусий корхонадан иш топдим. Мени бир нарса ўйлантираяпти: агар 
менинг ходим сифатидаги ҳуқуқларим нодавлат, яъни хусусий ташкилотда 
бузилган бўлса мен ёрдам сўраб ваколатли ташкилотларга мурожаат қила 
оламанми?
Албатта мурожаат қила оласиз. Меҳнат кодексининг амал қилиш доираси 
мулкчилик ва ташкилий-ҳуқуқий шаклидан қатъи назар, барча иш берувчилар 
ва ходимларга (меҳнат шартномаси асосида фаолият юритаётган) нисбатан 
татбиқ этилади.
Сиз ишга жойлашмоқчи бўлган хусусий корхонанинг иш берувчиси ҳам 
давлат ташкилотлари раҳбарлари билан бир хил жавобгарликка эга. Барча 
ҳолларда ҳам меҳнат муносабатларининг вужудга келишига Сиз ва иш берувчи 
ўртасида тузилган меҳнат шартномаси асос бўлади. Бироқ, шуни эътиборга 
олиш лозимки, барча ташкилотлар Конституция ва Меҳнат кодексига зид 
бўлмаслиги зарур бўлган, ўзларининг ички тартиб қоидаларини ўрната 
олдилар.

---

6
1-БОБ 
3. Корхонамизнинг янги раҳбари жамоа шартномасида назарда тутилган ҳар 
чоракда бериладаган мукофот пулини мазкур тўлов Меҳнат кодексида мажбу
-
рий тўлов сифатида назарда тутилмаганлигини кўрсатиб, бир тарафлама 
бекор қилди. Директорнинг хатти-ҳаракатлари қонунийми?
Директорининг хатти-ҳаракатлари ноқонуний бўлиб, ушбу ҳолатда у меҳнат 
қонунчилигини бузган ҳисобланади. Меҳнат кодексининг 4-моддаси иккинчи 
қисмига мувофиқ, қонунлардагига нисбатан қўшимча меҳнат ҳуқуқлари 
ва кафолатлари бошқа норматив ҳужжатлар, шу жумладан шартнома йўсинидаги 
ҳужжатлар (жамоа келишувлари, жамоа шартномалари, бошқа локал ҳужжатлар), 
шунингдек ходим ва иш берувчи ўртасида тузилган меҳнат шартномалари 
билан белгиланиши мумкин. Шу билан бирга, мазкур модданинг учинчи қисмига 
мувофиқ, меҳнат ҳақидаги келишувлар ва шартномаларнинг шартлари, агар 
қонунда бошқа ҳолат кўрсатилмаган бўлса, бир тарафлама ўзгартирилиши 
мумкин эмас.
4. Қўшма корхонага ишга жойлашаётган вақтимда, иш берувчи корхонага чет 
эл фуқаролари раҳбарлик қилаётганлиги сабабли корхонадаги йиллик меҳнат 
таътили 12 кунни ташкил этишини айтди. Бу тўғрими?
Бу нотўғри. Меҳнат кодексининг 5-моддасига мувофиқ, меҳнат ҳақидаги 
келишувлар ва шартномаларнинг ходимлар аҳволини меҳнат тўғрисидаги 
қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатларда назарда тутилганига қараганда 
ёмонлаштирадиган шартлари ҳақиқий эмас. Шу билан бирга, Меҳнат кодексининг 
134-моддасига мувофиқ, ходимларга ўн беш иш кунидан кам бўлмаган муддат 
билан йиллик асосий таътил берилиши назарда тутилган.