Бактериялар

Бактерияларнинг ҳаракатланиши

Бактериялар орасида ҳаракат қилувчи ва ҳаракат қилмайдиган турлари мавжуд.

Кўпинча бактериялар хивчинлар ёрдамида ҳаракат қиладилар (3-расм). Фақат спирохеталар таналарининг букилиши ёрдамида ҳаракат қиладилар.

3-расм Бактерия хивчинлари

Хивчинлар цитоплазмадан ип шаклида ўсиб чиққан ўсимта бўлиб, қалинлиги 0,02-0,05 аммо узунлиги ҳужайрага нисбатан анча узун, баъзан 10 ва ундан кўпроқ марта узунроқ бўлади (4-расм).

4-расм Васterium ргоteus. Электрон микроскопда хивчинларининг кўриниши (17900 марта катталаштириб кўрсатилган. Итерсондан олинган)

Шарсимон бактериялар ҳаракатсиздир. Фақат сийдик сарциналарида ҳивчинлар бўлиб, улар ҳаракат қилади. Таёқчасимон бактериялар орасида ҳаракатчан ва ҳаракатсиз турлари учрайди. Агар таёқчасимон бактериянинг бир учида бир дона хивчини бўлса, у монотрих деб номлади. Таёқчанинг иккала учида биттадан хивчин жойлашса, у биполяр монотрих дейилади.

Таёқчанинг бир учида бир даста хивчинлар бўлса - лофотрих, иккала учида ҳам бир дастадан хивчинлари бўлса - амфитрих деб аталади. Бутун танаси хивчинлар билан қопланган таёқчалар перитрихлардир. Вибрионлар ва спириллалар ҳам хивчинлари ёрдамида харакат қиладилар.
Хивчинлар цитоплазма билан бўш боғланган. Механик зарба таъсирида улар узилиб кетади ва бактерия ҳаракатсиз бўлиб қолади. ҳужайра қариганда ёки ҳаёти учун ноқулай шароитда ҳам ҳаракатчанлиги йўқолиши мумкин.