Bakteriyalar keltirib chiqaradigan biozararlanishdan himoyalanish usullari”

Kauchuklarning biologik chidamliligi. Tabiiy kauchuk sis- 1,4 izoprenning chiziqsimon polimeri bo’lib, uni kauchuk hosil qiluvchi o’simliklarning lateksi (shirasi) dan olinadi. Tabiiy kauchukning lateksi suvdagi dispersiya shaklidagi, kattaligi 0,15-0,5 mkm bo’lgan karbonvodorodlardir. Ularning lateksdagi miqdori 30-35%. Yig’ib olingan lateksga 10-12 soat orasida ammiak, formalin yoki boshqa bir antiseptik bilan ishlov beriladi, aks holda havodan tushadigan bakteriya va drojalar ta’sirida u koagulyastiyaga uchraydi va xususyatlarini kamaytiradi yoki yo’qotadi. Ustida zamburug’lar, bakteriyalar va aktinomistetlar o’sib ketishdan asrash uchun tabiiy kauchuk xomashyosini ortiqcha namlanishdan saqlash lozim. Biozararlanish bog’alanishi - kauchuk plastinkalaridi har xil rangli dog`lar paydo bo’lishidir.
Tabiiy kauchuk ko’proq bakteriyalar, masalan Acetobacter turlari va Streptomyces hamda Actinomyces turkumlariga mansub aktinomistetlar bilan biozararlanadi. Tabiiy kauchukning vulkanizatlarini mikroorganizmlar zararlash hollari tabiiy kauchukdan tayyorlangan rezina vositasida izolyastiya qilingan yer osti elektrik kabellarini ishlatishda, tuproq, dengiz suvi, suv o’tkazgichlarning chuchuk suvi va oqava suvlar bilan kontaktda bo’ladigan zichlovchi materiallarla kuzatiladi. Ustki qism defektlari va rang o’zgarishlari ayniqsa ochiq tusli to’ldiruvchilari bo’lgan vulkanizatlarda yaqqol ko’rinadi. Ular rezina tuproqda bo’lishining 4-nchi kuni paydo bo’lishi mumkin. Tabiiy kauchuk vulkanizatlaridak ajratilgan mikroorganizmlar orasida ko’pincha Pseudomonas turkumi bakteriyalari. Streptomyces turkumiga kiruvchi aktinomistetlar, Fusarium va Aspergillus turkumlariga mansub zamburuglar uchraydi. Tabiiy kauchuk vulkanizatlarining biochidamliligi nafaqat elastomer o’zining, balki plastifikator, vulkanizastiya qiluvchi agent, to’ldiruvchi va boshqa komponentlarning xususiyatlariga ham boglik. Laboratoriya sharoitida SKI-3 markali sintetik kauchuk zamburug`larga chidamsiz ekanligi aniqlandi-bu ishlab-chiqarishdagi sinovlarda ham tasdiqlandi.
Lak va bo’yoqli qoplamalar. Lak va bo’yoqli qoplamalar zararlanishi ko’proq yuqori namlik va harorat mavjud bo’lgan tropik va subtropik iqlimda hamda inshootlar va binolarda (go’sht-sut va konserva ishlab chiqaruvchi korxonalar, chorva fermalari, basseynlar, hammomlar va b.) uchraydi va juda katta zarar keltiradi. Ammo mo’tadil iqlimli mintaqalarda ham, kamroq darajalarda bo’lsa ham (ayniqsa ish qoidalari buzilgan hollarda - suv oqib ketishi, nam havo turib qolishi va h. kuzatilganda), qoplamalar zamburug`lar bilan zararlanadi. Quruk iqlimli mintaqalarda ular juda kam hollarda kuzatiladi.
Lak va bo’yoqli qoplamalar zararlanishi lak va bo’yoqlarning (parda hosil qiluvchi va pigmentlarning). tarkibi va xususiyatlariga hamda; qisman ishlov beriladigan materialga (asosga) bog`liq. Masalan, qoplamalar yog`och-taxtada yaxshiroq, metall va silikatdan tayyorlangan qurilish materiagsharida yomonroq saqlanadi. Rangli metallarga ko’ra qora metallarda ularning biochidamliligi kamroq
Grunt, antikorrozion himoyalovchi-dekorativ yoki mikroorganizmlar o’sishiga qarshi qoplamalarni to’g`ri tanlash lozim. Ko’pincha lak va bo’yoqli material komponentlarini, ularni qo’llash sistemasini va asosning xususiyatlarini hisobga olgan holda to’g`ri tanlash, maxsus, fungistid ko’shilgan materiallarni ishlatmasdan ham talab qilingan biochidamlilikni ta’minlashga imkon beradi.