Bajardi: Toshtemirov Suhrob Shokirovich 2-kurs talabasi Ilmiy rahbar

Davlat dasturlari- Mehnat bozorini tartibga solishning yana bir vositasidir.Davlat iqtisodiy dasturlari mehnat bozoridagi bir qator muammolarni hal etishda etarli darajada samaralidir. Odatda, dasturlar mehnat bozorini koʼzlangan yoʼnalishda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni taʼminlaydi. Ular davlatning tartibga solish barcha usullaridan foydalanishi hamda ayrim davlat organlarining tartibga solish tadbirlari jarayonida bir-biriga zidlik va nomuvofiqlikka barham berish imkonini beradi.
Davlat daromadlari- ham mehnat bozorini tartibga solishning muhim vositasi hisoblanadi. Daromad qanchalik koʼp boʼlsa davlat, mehnat bozoriga yoʼnaltirilgan dasturlarga hamda iqtisodiyotning davlat sektoriga shuncha koʼp mablagʼ ajratilib, ish joylari sonini koʼpaytirishga imkon yaratiladi.Biroq, mehnat xizmatiga talab bilan uning taklifi oʼrtasidagi nisbat ish haqi miqdori haddan darajada ortishiga olib kelmasligi kerak. Ish kuchiga talab va uning taklifi mehnat bozoridagi ish kuchining bahosiga bogʼliqdir. Mehnat bozori ijtimoiy yoʼnaltirilgan holda tartibga solinadigan koʼpgina mamlakatlarda teng ish haqi siyosati yuritiladi. Uning mohiyati xodim yuqori rentabelli yoki past rentabelli korxonada mehnat qilishidan qatʼi nazar teng mehnatga teng ish haqi toʼlash prinsipini amalga oshirishga asoslangan.
Ijtimoiy nafaqalar-Mehnat bozorini tartibga solishning yana bir vositasi ijtimoiy nafaqalar toʼlash hamda aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qismini qoʼllab-quvvatlash uchun ajratilgan davlat xarajatlaridir. Davlat tomonidan mehnat bozorini tartibga solishning ushbu vositasi samaradorligi muayyan darajada chegaralangan.2021 yil davomida Fuqarolarga bandlikka ko`maklashi markazlari tomonidan.Ijtimoiy ko`makka muhtoj aholiga,Ishsizlik nafaqasi-58,2 mlrd so`m,kasbga qayta tayyorlash-55,5 mlrd so`m.ishsiz fuqarolarga bandligini ta`minlash uchun subsidiya berish-64,1 mlrd so`m mablag`lar ajratilgan¹⁵.(2.3-jadval)

2.3-jadval.Mamlakatimizda 2021 yilda bandlikka ko`maklashish markazlari tomonidan fuqarolardi ajratilgan mablag`lar.(mlrd so`m)¹⁶
Davlat tomonidan mehnat bozorini tartibga solishning mustaqil sohasi iqtisodiyotning davlat sektori hisoblanadi. Davlat bu sektorda etishmayotgan ish oʼrinlarini (ish kuchi ortiqcha boʼlgan mintaqalarda) tashkil etishi yoki zarurat tugʼilsa, ularni qisqartirishi, ish haqi miqdorini koʼtarishi yoki kamaytirishi, bu bilan mintaqa yoki tarmoqdagi oʼrtacha ish haqiga taʼsir koʼrsatishi mumkin.¹⁷
Mamlakatimizda 2017-2021 yillari ichida olib borilgan chuqur ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarda asosa mehnat bozorini boshqarish va bandlik siyosatini faol oʻtkazish, respublikaning mehnatga yaroqli aholi zich joylashgan tumanlarida kichik va oʻrta korxonalarni ustuvor rivojlantirish hisobiga yangi ish joylari bunyod etishni rag‘batlantirish masalalariga chuqur e’tibor berildi. Shu munosabat bilan mehnat bozorida ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish alohida ahamiyat kasb etadi.Mehnat bozorida yuzaga keladigan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar tizimida aholining ish bilan bandligi va mehnat sharoitlarini belgilash, u yoki bu ijtimoiy muammolarini hal qilish, ijtimoiy-mehnat mojarolarini bartaraf etish bo‘yicha ish beruvchilar bilan yollanma xodimlar oʻrtasidagi munosabatlarni. Mehnat bozorida mazkur munosabatlar jamoaviy, shaxsiy va hududiy usullar asosida tartibga solishi(2.1-Jadval).¹⁸