B. T. Toshmuhamedov

Zilzilalarning Yer sharida tarqalishi. 
Y er sh arid a quruqlik va 
d en g iz lard a ro ‘y b e rad ig an z ilz ila la r o ‘ziga xos m a ’lu m b ir 
k onuniyat asosida tarqalgan. Y er sharida zilzilalar asosan ikki 
yirik poyasda ro ‘y beradi.
1. 
T in ch okean poyasi (h am m a zilzilaning 68% i). T in ch
o k ean -m e rid io n al zilzila poyasiga K am chatka, K uril orollari, 
Y aponiya va A vstraliyaning sharqiy kism lari h am d a A Q SH ning
151

---

g ‘arbiy qismida joylashgan — Tinch okean halqasidagi yerlar kiradi.
2. 0 ‘rta dengiz poyasi (barcha zilzilaning 20% i). 0 ‘rta dengiz
— ekvatorlar poyasi Rossiyaning V ladivostok sh ah rid an boshlab 
H im olay togMari orqali (Irkutsk, U lan -B ato r va hokazo.), Tyan- 
S h an va P om irga (T ojikiston, 0 ‘zbekiston, Q o zo g 'isto n n in g
jan ub iy qism i, Q irg‘iziston, T urkm aniston), Afg‘o n isto n , Eron 
orqali Kavkaz tog‘lariga borib etadi va bu yerda Q ora dengiz 
sohillari bo'ylab ikkiga boMinadi: bir kismi sh im o li-g ‘arbga Q rim , 
K arpat, Alp; Pireneya togMari orqali A tlantika okeaniga chiqadi, 
ikkinchi qismi esa jan u b i-g ‘arbga tom on yunalib, Turkiya sohillari, 
0 ‘rta dengizning janubiy va shim oliy sohillari b o ‘ylab u ham
A tlantika okeaniga chiqadi. Zilzilaning yana qolgan 12% i ikki 
kenja poyasga boMinadi. Buning biri Shim oliy A m erika, Osiyo va 
Y evropaning katta qism ini o ‘z ichiga oladi; ikkinchisi Janubiy 
A m erikani, A frikani, A rabistonni, H ind iston ni o ‘z ichiga oladi. 
B ulardan tashqari, A tlantika okeani ostidagi poyas (vulqonli) 
Shpitsbergen va Islandiyadan Bush oroligacha c h o ‘ziladi. Ikkinchi 
poyas Afrika q it’asida N il daryosidan boshlanib, q it’aning sharqiy, 
m arkaziy qism idagi uzilm a va grabenlardan o ‘tadi. U m u m a n ol- 
ganda, butunlay zilzila boMmaydigan jo y Y er sharida y o ‘q desa 
boMadi. Bunday joylar geologiyada platform a oMkalari kuchli va 
tez-tez zilzila boMadigan joylar geosinklinal o 'lk alar deb ataladi.