B. T. Toshmuhamedov

M agm atik to g ‘ jinslarning yotish va joylashish shakllari
125

---

boradi. Intruziv uyum lar ishg‘ol qilgan m aydon bir necha o ‘n 
kvadrat m etrdan bir necha 1000 m 2 gacha boradi. M asalan, 
Tunguska daryosi vodiysidagi b a ’zi intruziv uyum larning maydoni 
100.000 k m 2 d an oshad i. Q alinligi va uzunligi u n c h a k atta 
boMmagan uyum larni to m ir jin slar ham deb yuritiladi.
Intruziv uyu m lar 0 ‘zb ek isto n d a, ch o tq o l vodiysida h am
uchraydi. U ning qalinligi 5-6 m dan 50-60 m gacha yetadi. U 
asosan ishqorli o ‘rta intruziv jin slard an tashkil topgan.
Lakkojitjar qat-qat bo'lib yotgan ch o ‘kindi tog‘ jinslari orasida 
tarqalib, m a ’lum bir cheklangan joyda ustki qatlam ning kuchsiz 
yoki aksincha kuchli bosim iga du ch kelar ekan, o ‘sha ustki qatla- 
m ini yuqoriga koMaradi va dum aloq, elliptik yoki n o to ‘g ‘ri shaklli 
ikki yoki qabariq yoki yassi qabariq linzalar hosil qiladi. U lar 
yakka yoki guruh-guruh b o ‘lib uchraydilar. Tag qism ida m agm a 
bilan ta ’m inlaydigan kanallari b o ‘ladi.
Lopolitlar botiq yasm iqsim on yoki tarelkaga o ‘xshash uyum
b o ‘lib, tag tom o n id a m agm a bilan ta ’m inlovchi kanali boMadi. 
U ni nekk deb ham yuritiladi.
Fakolitlar m urakkab burm ali joylarda k o ‘p uchraydi. B urm a- 
larning qanotlaridagi qatlam lar qattiq siqilgan b o 'lib , gum baz 
qismlarida esa siqilish kamayadi. M agm a burm alar bilan bir vaqtda, 
tabiiy bosim kam boMgan zonalarga, y a’ni burm aning bukilgan 
egar qismi tom on harakat qiladi va shu yerlarda m urakkab egilgan 
intruziyalarni yuzaga keltiradi.
28-rasm. Intruziv jinslar moslangan shakllarining joylanishi: 
1 — fakolit; 2 — lopolit (a) sillar (b); 3 — lakkolitlar (d).

---

M oslanm agan intruziyalarga daykalar (kesuvchi to m ir jinslar), 
batolitlar, shtoklar kiradi.
— Daykalar 
deb m agm aga toMgan devorsim on intruziv tanaga 
aytiladi. Ular odatda parallel devorli boMadilar va m agm a singdiigan 
jinslarda ko‘ndalang h olatda joylashgan boMadi. D aykalarning 
qalinligi intruziv u yum lar qalinligidek, bir n ech a san tim etrd an