Б. С. Мусаев а г р о к и м

идлар устунлик қилади.
Тупроқлар таби и й ҳолда д о и м о маълум м иқдорда 
Са2*, Mg2*, Н*, К*, AlJ+, NH* 
4
ва бош қа сингдирилган 
катионларни тутади. Бу катионлар туп р оқ эритм асидаги 
бош қ а катионлар би лан алм аш ин и ш и мумкин.
К ати онларнинг алм аш ин иш реакцияси ж уда тез с о ­
д и р бўлади. Тупроққа KCl, NH
4
Cl, NH
4
N 0
3
ва ш у каби 
сувда о с о н эри йди ган ўғитлар киритилганда, улар тезда 
туп роқ н ин г си нгдириш к ом п лекси билан реакцияга к и ­
риш ади, таркибидаги катионларни тупрок, эритм асида 
илгаридан мавжуд бўлган катионларга алмаш тиради.
К атионларнинг алм аш иниш реакцияси қайтар бўлиб, 
туп р оқ том он идан си нгдири лган катион яна қайтадан 
туп р оқ эритм асига си қ и б чиқарилиш и мумкин:
(T C K )C a + 2 N H ,N O , 
(Т С К
N H ,
+ C a ( N 0 3),
N H ,
Тупрок, эри тм асин и н г к он ц ен трац и яси , ҳаж ми ва 
алм аш инадиган катион ларни нг табиатига қараб тупрок, 
эри тм аси н и н г катиони би лан туп роқ н ин г си нгди ри ш  
к ом плексидаги катионлар ўртасида маълум дараж ада 
ҳаракатчан мувозанат ю зага келади. Тупрок, эр и тм аси ­
н и н г таркиби ва к он ц ен тр ац и я си ўзгарганда мувозанат 
\а м силж ийди. Тупроққа K C l каби сувда о со н эрийдиган 
м инерал ўғитлар киритилганда, тупрок, эри тм аси н и н г 
к онц ен трац ияси ош ади , ўғит таркибидаги катионлар 
Т С К даги катионлар билан алм аш иниш реакциясига ки­
риш ади, бир қисм и тупроққа сингади.
Ў сим лик том он и дан б и р он та катион ўзлаш тирил-