Б. С. Мусаев а г р о к и м

ганда, ун и н г туп роқ эри тм асидаги к онц ен трац и яси ка­
маяди ва бу катион туп р оқ н и н г си нгди ри ш к ом п л ек си - 
дан бош қ а катионга алм аш ган ҳодца эритмага ўтади.
Т уп роқ н и н г турли катионларни си нгди ри ш хусуси ­
яти бир хилда эм ас. К ати онл арн и н г заряди (валентли­
ги) ва атом м ассаси қанча катта бўлса, у ш унча кўп 
си нгдирилади ва бош қ а катионлар том он и д ан қ ий и н - 
чилик билан си қ и б чиқарилади. С ингди ри лиш хусуси я - 
ти н и н г ортиб бори ш ига қараб катионларни қуйидаги 
тартибда ж ойлаш тириш м умкин:
би р валентли катионлар: 7Li+, 23N a +, l8N H +4, 39К +;

---

икки валентли катионлар: 24M g2+, 40С а2+;
уч валентли катионлар: 27А13+, 56F e3+.
Бир валентли катионлардан м ассаси бўй ич а и кк и н ­
чи ва си нгди р и л иш қобилияти бўйича учинчи ўринда 
турадиган 
NH*
4
ва эн г кичик атом м ассасига эга # + 
алоҳида ўрин тутиб, ўзлаш тирилган бош қ а катионлар­
ни си қ и б чиқариш хусусиятига эга.
Тупроқда катионларнинг алмашинмасдан сингдирили­
ши.
Айрим катионлар тупрокда алм аш инм асдан ҳам 
ю тилиш и м ум кин. Бундай катионлар ж умласига калий, 
ам м он и й , р уби ди й ва цезийлар м исол бўлади. Уларни 
алм аш инм асдан, яъни туп роқ н ин г си н гди р и ш ком п - 
лексига кирм асдан , уш лаб турилиш ини бевоси та а й ­
рим м инералларнинг кристалл панж арасига кириши 
билан и зо \л а ш мумкин. Ю тилиш нинг бу тури кенгаю в- 
чан уч қаватли кристалл панжарага эга бўлган 
муско­
вит, вермикулит, иллит