13
poygasi”, “Ovchilar va o‘rdaklar”, “Chir aylanma”, “Otishma”, “Aniq nishonga ol”, “Harakatdagi
arqon”, “Tayoqchani tortib ol”, “G‘o‘zani yaganalash”) va boshqalar – farzandlar baquvvatligi,
aqliy va jismoniy yetukligining garovidir. Xalq o‘yinlaridan ko‘zda tutilgan asosiy maqsad
o‘quvchilarni sport o‘yinlariga tayyorlash bo‘lib, ular o‘quvchilarni ham jismonan, ham aqlan-
ruhan barkamol etib tarbiyalashda yetakchi omillardan hisoblanadi.
Ajdodlarimiz o‘g‘il-qizlarini barkamol insonlar qilib tarbiyalashga intilar ekan, uning eng
samarali, ta’sirchan vositasi milliy o‘yinlar ekanligini chuqur anglab yetishgan. Shu sababli xalq
o‘yinlari yaratilgan.
Milliy xalq o‘yinlari jismoniy tarbiya va sport yo‘nalishida:
-
bolalarning ham jismonan, ham ma’nan sog‘lom bo‘lib voyaga yetishlarini ta’minlaydi;
-
tarbiyalanuvchilarning jismoniy tarbiya va sportga nisbatan qiziqish va ishtiyoqlarini
yanada oshiradi;
-
bolalarda jismoniy tarbiya va sport madaniyati shakllanishi bilan bir qatorda ularning
xalqimiz milliy urf-odat, an’ana va qadriyatlariga oid bilim va malakalari ortadi, bu esa ularda
vatanparvarlik, xalqparvarlik xislatlarini qaror toptiradi va h.k.
Ma’lumki, har o‘yinning o‘z ishtirokchilari va tomoshabinlari bor. Chillak, oshiq, ko‘chmak,
piyoda poyga, arqon tortish, kapani ko‘tarish, uzunlikka sakrash, kurash, ko‘pkari, taka lov-lov,
kes-kes, oqsuyak, ohuva, yashinmachoq, to‘piq, oltin qovoq, chavgon, kaklik yoxud xo‘roz
urishtirish shunday o‘yinlardan sanaladi. “Yosh o‘quvchilar bir-biriman talashib, belgi chizib
oshiq o‘ynasa, qishloq-qishloq taraf bo‘lib bellashib, bo‘z o‘quvchilar o‘ynayotir chillikdi”, -
deyiladi xalq dostonlarida.
Bu kabi o‘yinlarni darsda va sinfdan tashqari tadbirlarda faol tashkil etish, bu orqali
o‘quvchilarda jismoniy hamda umuminsoniy sifatlarni kamol toptirish jismoniy tarbiya va sport
murabbiylarining pedagogik faoliyati bilan uzviy bog‘liq, albatta. Shundan kelib chiqib, o‘qituvchi
va murabbiylar:
-
xalq o‘yinlariga hamohang ravishda xalqimizning milliy qadriyatlari, odat va an’analari,
folklori bilan ham yaqindan tanish bo‘lishi, o‘quvchilarga ayni bilimni berish uchun o‘z ustida
ishlashi;
-
o‘yinlarni tashkil etish jarayoniga ijodiy yondashishi, uning mazmun va sifatini yanada
oshirish yo‘lidan borishi;
-
sport mashg‘ulotlarda xalq o‘yinlari uchun munosib sharoit yarata bilishi, o‘yin
maydonini o‘yin qoidalariga munosib darajada jihozlay olishi;
-
o‘yinlarni tashkil etishda nafaqat mahalliy xususiyatlardan kelib chiqishi, balki
mamlakatimizning qaysi hududidagi o‘yin bo‘lishidan qat’iy nazar, uni mashg‘ulotlar kesimida
tashkillashtirishi, o‘quvchilarga o‘rgatishi, boshqacha aytganda, o‘yinlarning “xalq o‘yinlari
geografiyasi” shkalasi asosida o‘tkazmog‘i;
-
xalq o‘yinlarini o‘ynatish orqali, avvalo, ularda ma’naviy-ma’rifiy, jismoniy-madaniy
sifatlarni shakllantirishga asosiy e’tibor qaratishi lozim va h.k.
O‘yinlarga murabbiy rahbarlik qilar ekan, «O‘yin rahbari o‘quvchilar jamoasini yaxshi
bilishi, har bir o‘yinning mazmuni va qoidalari bilan mufassal tanishishi, yuksak pedagogik
mahoratga ega bo‘lishi lozim. Shundagina u harakatli o‘yinlardan ko‘zlangan ta’limiy va
tarbiyaviy maqsadlarga erisha oladi».
Yuqoridan xulosa qilish kerakki, bolalar sportini rivojlantirishda xalq o‘yinlarining sifat va
samaradorligini oshirishda juda ko‘p xususiyatlari bor ularning turlari rang-barang. Xususan,
«Tortishmachoq», «Berkinmachoq», «Guvala uzatish», «Chavandozlar», «Ovchilar va o‘rdaklar»,
«Kim kuchli?» kabi va yana bir qator xalq o‘yinlaridan sport soatlarida samarali foydalanish
o‘quvchilarda, avvalo, jismoniy sifatlarni, ikkinchidan, ular o‘rtasida o‘zaro jipslik, jamoaviylik,
ahillik, bag‘rikenglik fazilatlarini qaror toptiradi. Zero, xalq o‘yinlari – barkamollik, yuksak odob-
axloq mezonidir.
Do'stlaringiz bilan baham: