B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

Darsning m aqsadi. 
O 'q u v c h ila r g a hajm h a q id a m a ’lu m o t 
berish va hajmli p re d m e tla r rasmini chizishga o'rgatish. Kub va 
p rizm atik p re d m e tla r rasm ini chizish, perspektiva haqida m a ’lu­
m o t, shtrixlar asosidagi y o ru g '-so y a la rn i tushu ntirish.
Darsning jihozlari. 
Kub, p r iz m a v a ular tasvirlangan rasmlar. 
Kub rasmini chizish b o 'y ic h a rasm-jadval. IV sin f tasviriy s a n ’at 
darsligidagi rasmlar.
Darsning bogManishi. 
Dars IV sin f m ate m a tik a o 'q u v pred- 
m etin in g „hajm h aqida m a ’lu m o t" darsi va c h izm ach ilik fanining 
„ aksa n o m etrik proyeksiya" darslari bilan bog'lanadi.
D arsning rejasi. 
T a sh k iliy davr. U y vazifasini teksh irish. 
Yangi m av zun i b a y o n etish. O 'q u v c h ila r n in g m ustaqil ishlari- 
ni tashkil etish. S in f ishining tahlili. Uyga vazifa berish. Darsni 
y a k u n la s h .
Darsning borishi. 
Tashkiliy davr. Kabinetni darsga hozirlash. 
O 'q u v c h ila rn in g darsga tayyorgarligini n a z o ra td a n o'tkazish.
Uy vazifasini tekshirish va baholash:
4 —6 o 'q u v c h in in g uy ishi tahlil qilinadi va baholan adi.
Tahlil uchun taxminiy savollar:
1. Bu ishni kim bajargan?
2. Ish uyga berilgan vazifa asosida bajarilganmi?
3. Bu ish sizlarga yoqadim i?
4. Rasm yaxshi ishlanganmi?
5. R asm da q a n d a y kam chiliklar bor?
6. R asm nin g qaysi o 'rinlari yaxshi ishlangan?
7. Rasm ni q a nd ay baholaym iz? va h.k.
165

---

Yangi m avzuni bayon etish.
Y angi m avzu. 
K u bning o 'z ig a q a ra b rasmini chizish ( q a l a m ­
tasvir).
Kub bir-biriga teng 6 ta t o m o n , 12 ta qirraga ega b o 'lg an
g e o m e trik shakldir. Kub hajm birligi sifatida qabul qilingan. Kub 
shaklidagi b u y u m la r tu rm u s h im iz d a ko 'p lab uchraydi. M asalan. 
akv arium , q u tic h a va boshqalar. A gar siz kub rasmini chizishni 
bilib olsan giz, sh u n g a o 'x s h a s h n a rsa la rn in g rasm ini b e m a lo l 
chiza olasiz. M a n a bu kub, uni yaxshilab kuzating, un ing t o m o n -
lari, qirralarini k o'ring , ular bir-biriga teng. U ning rasm ini c h i ­
zishda daftaring izdan kub rasmi sig'adigan joyni belgilang.
D o im o hajm li p r e d m e tla rn i c h iz ish d a k o n tu r c h iz iq la rd an
foydalaning. Y a ’ni kubning u m u m iy balandligi va enini topib oling. 
S o 'n g ra tik qirralarini topib belgilang.
Kubning tik qirralari balandligini k o 'z bilan cham alab, belgi- 
langan nuqtalarni q o 'sh ib chiqing. S h u n d a kubning u m um iy tasviri 
chiqadi. So'ng ra chiziqlarning egri-bugri joylarini to'g'rilab chiqing.
Shu yerd a sizga yaqin tu rg an qirralarning biroz uzunligini 
sezyapsizmi? Doskadagi rasmlarni kuzating. Kubning shakli to 'g 'ri 
topilgan bo 'lsa , k o n tu r chiziqlaringizni o 'c h irib tashlaysiz. S h u n -
dan keyin k u b n in g k o 'rin ib tu rg a n u c h ta to m o n in i shtrixlar bilan 
b o 'yab chiqing. T o m o n la rn i b o'y ag a n in g izd a t o m o n la r bir-biridan 
oq-qoraligi b o 'y ic h a farq qilsin. Jadvaldagi kub rasm ini yaxshilab 
kuzating. U n d a g i qaysi qirralar sizga u z u n ro q , qaysilari qisqaroq 
k o 'r in y a p ti? Siz do skadag i ja d v a ld a k ub n in g c h iz iq la rin i qis- 
qarishini k o 'rib chiqing, yaqindagi n arsadan uzoqdagi narsaning 
kichik b o 'lib ko 'rin ish in i eslang. S h u n in g u c h u n kub qirralarida 
ham shu kichrayish — perspektiva hodisasi sodir b o 'la d i, uni 
rasm d a tasvirlaysiz. S o 'n g ra q a la m d a b o'y ashg a kirishasiz.