B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

5.2. I - I V SINFLARDA TASVIRIY SAN’AT VA BADIIY
MEHNAT DARSLARI
T a ’lim -ta rb iy a va ka d rla r tayyorlash tizim ini t u b d a n isloh 
qilish m u no sab ati bilan xalq t a ’limining b a rc h a jabhalarid a, shu 
ju m la d a n , tasviriy s a n ’at t a ’limini ja h o n pedagogikasi tajribalari 
asosida qayta qurish bugungi kun talabiga aylan m o qd a.
159

---

S hu ng a k o ‘ra, 0 ‘z b e k isto nd a tasviriy s a n ’atn in g o'qitilishini 
qayta qurish b o 'y ic h a O 'z b e k isto n xalq t a ’limi vazirligining 1996- 
yil 18-iyuldagi 0 1 - 2 8 2 - sonli qaroriga asosan „Tasviriy s a n ’at 
va badiiy qurish - yasash" n o m i bilan yagona integrativ o 'q u v
pred m eti tuzildi.
Bu o 'q u v p red m e tig a o 'q u v rejalarida 1 soatdan vaqt ajratilib, 
bu fanni faqat tasviriy s a n ’at, amaliy sa n 'at rassomlari va pedagogik 
rassom lar o'qita d ila r. U shbu p r e d m e t m az m u n ig a b o sh la n g 'ic h
sinflardagi tasviriy s a n 'a t darslari va m e h n a t darslarini badiiylash- 
tirilgan xarakterdagi materiallari kiritiladi. Bu o 'q u v p red m e tin in g
yillik m ashg 'u lotla ri u c h u n h a r bir sinfga 34—35 so a td a n vaqt 
ajratilgan b o 'l ib , u larni m u vaffaqiyatli o 'q itis h tasviriy s a n ’at 
o'qituvchisi z im m asiga yuklangan.
Bu o 'q u v p re d m e ti dasturi b o 'y ic h a o 'q u v materiallari viloyat 
m alaka oshirish institutlari, N a m a n g a n davlat universiteti „Tasvi­
riy s a n ’a t" kafedrasi, O 'z b e k isto n P F I T I ning „Badiiy t a ’lim 
va 
tarb iy a" sektori birgalikda t a x m in a n rejalashtirishlar h am
ishlab chiqildi. Bu d a s tu r va rejalashtirishlar o'q u v c h ila rg a z a m o n
talabi darajasida grafik bilim va m alaka berishning va o 'q u vch ilarn i 
h a r t o m o n la m a kamol topishini h a m d a ularga yuksak estetik tarbiya 
berishni k o 'z d a tutadi.
M a z k u r d a stu rd a 1— IV sin f o 'quvch ilarig a quyidagicha bilim 
va m alak alar berish k o 'z d a tutilgan:
1) b o rliq n ing go'zalligi-yu tuzilishi va ranglarini k o 'r a olish 
va ularni ifoda eta olish m alakalarini;
2) na tu ra va obyektlarni qalam tasvir va rangtasvirini yarata 
olish m alakalarini;
3) u n c h a li k m u ra k k a b b o 'l m a g a n narsalar, p r e d m e tl a r va 
m exanik b u y u m la rn i q o g 'o z d a , k a rto n d a , y o g 'o c h d a , loy va plas- 
tilinda ishlash k o 'n ik m a larin i;
4) tasviriy s a n ’at asarlarining, b o s h la n g 'ic h tahlilini o 'tk a z a
olish, tasviriy s a n ’at b o 'y ic h a b o s h la n g 'ic h s o 'z va a ta m a la rn i 
o'rgatish kabi asosiy t a ’limiy vazifalarni.
Uzluksiz t a ’limni va kadrlar tayyorlashning milliy dasturini 
am alga oshirish m u n o sa b a ti bilan bo sh q a fanlar qatori tasviriy 
s a n ’at darslari h a m a n c h a m u ra k k a b la sh ib , birinchi va asosiy
160

---

talab m ak ta b d a tasviriy s a n ’at kabinetini tashkil etish va uni zaruriy 
o ' q u v - d i d a k t i k m a t e r i a l l a r b i l a n t a ’m i n l a s h d i r . K a b i n e t d a
o 'q u v c h il a r qiziqishini oshirish u c h u n b a rc h a za ru riy
sh a rt- 
sharoitn i yaratish lozim.
M a k ta b tasviriy s a n ’at o 'q itu v c h is i o 'q u v c h il a r n i tasviriy 
s a n ’atga qiziqishini oshirib borish tadbirlarini ishiab chiqadi. Sinf­
d a n va m a k ta b d a n tashq ari ishlarni m u n ta z a m ta rz d a am alg a 
oshiradi.
I— IV sinflarda o 'q itu v c h i tasviriy s a n ’at darslarini o'tk azish 
metodikasi va didaktikasining pedagogik asoslariga tayanadi. Shunga 
k o 'ra , o 'q itu v c h i 1— IV sinfda o 'q u v c h ila rn in g b ilim -m alakasi, 
qiziqishi va yosh xususiyatiga k o 'ra dars m aterialini tanlaydi.
M a ’lumki, 1— 111 sinflarda hajmli p red m e tla r rasmi chiziladi. 
Bu m a sh g 'u lo tla rn in g samarali bo'lishi u c h u n o 'qitu vc hi k o 'p ro q
am aliy ishlarga e ’tibor berib, o'q uv ch ilarn i rasm chizishning ilmiy 
asoslari bilan t a n is h tirib b o ra d i. D a rs d a tasvirlash m ash q la ri 
uzluksiz, y a ’ni didaktikaning „sistemalilik" prinsipi asosida amalga 
oshiriladi.
1— III sinflarda „ N a rsa n in g o'ziga q a ra b " , „ M av z u asosida" 
rasm chizish, „B ad iiy -am aliy s a n ’a t" va ,,H a ykaltaroshlik"ka oid 
a m aliy m a s h g 'u lo tla r o'tkazilad i. Bu sinflarda s a n 'a t asarlarini 
o 'r g a n is h u c h u n a lo h id a vaqt ajra tilm a g a n b o 'l s a - d a , h a r bir 
m a s h g 'u lo td a dars mavzusi b o 'y ic h a 1—2 ta d a n asar o 'rg a n ib
boriladi. Bu m a s h g 'u lo tla r asosida o 'q u v c h ila rg a b o s h la n g 'ic h
s in fd a n o q tasviriy s a n ’at h a q id a , chiziq, k o m po zitsiya , shakl, 
h a jm , fazo, n a t u r a h a q id a b o s h l a n g 'i c h m a ’l u m o t l a r berish 
k o 'z d a tutiladi.