B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

4.5. MAKTABDA TASVIRIY SAN’ATNI 0 ‘Q ITISH
DIDAKTIKASI
D id a k tik a h aqida um um iy m a ’lu m ot
D idaktika 
( y u n o n c h a — o 'rg atuv c h i, t a ’lim beruvchi dem a k ) 
pedagogikaning t a ’lim va tarbiya nazariyasiga oid sohasidir.
Hozirgi z a m o n pedagogikasida didaktikaga t a ’lim va tarbiya 
b erish nazariyasi b ilan s h u g 'u lla n a d ig a n a lo h id a s o h a sifatida 
qaraladi. T a ’lim m a z m u n in i an iq lash h a m d a o 'q itis h n in g eng 
sa m a rad o r usul va yo'llarini topish didaktikaning asosiy vazifasidir.
D idak tik a — o 'q itu v c h id a m a ’lum q o n u n va q o idala r asosida 
ishlashni talab qiladi. Didaktika — o 'q ituvchining m ashg'ulo t olib 
borishiga y ordam beradi, uni nazorat qiladi. Shu boisdan didak­
tika — sinf, sinf doskasi, parta, darslik, o 'q u v qurollari, tarqatm a 
m ateriallar, k o 'r g a z m a la r va b o sh q a texnik q urollarni doim iy, 
sifatli, talab darajasida bo'lishini taqozo etadi. Shuningdek, u o 'quv 
jarayonin in g ilmiy asosda bo'lishini h am nazorat qiladi.
D id a k tik a o ' z xususiyatiga k o 'r a dars b erish yoki o 'q u v -
tarbiya ishining q o n u n iy chegarasidir. O 'q itu v ch i u n d a n chiqib 
h a m k etolm aydi, e ’tib o rd a n h am qoldirmaydi.
D idaktika ju d a q a d im d a n shakllangan b o 'lsa -d a , XVII asrga 
kelib, bu y u k chex pedagogi Y .O .K om en skiy (1592— 1670) p e d a ­
gogika fani tarixida yaratilgan d idaktik prinsiplam i t o 'p la b , uni 
bir b u tu n sistemaga soldi. Bu prinsiplanning m ak ta b faoliyatida 
q o 'lla n ish ig a oid q o n u n - q o id a la r n i ishiab chiqdi va b u tu n bir 
didaktika sistemasini yaratdi.
Y.O. K o m e n s k iy o 'z in i n g b u y u k x izm atlari bilan m ak ta b , 
o 'q u v - ta r b iy a sistemasini yaratib berdi. U m ak tab sistemasiga, 
t a ’lim sistemasiga va tarbiya nazariyasiga asos soldi.
139

---

Y.O. K o m e n s k iy — s in f d a rs siste m a sin i ya ra tib , m a k t a b ­
d a o 'q i ti la d i g a n u m u m t a ’lim x a ra k terid ag i fan la rn i h a m t a n la b
berdi. Shu o 'r in d a u m u m t a ’lim fanlari qatoriga rasm darsini h a m
kiritdi. R a s m h a m m a fan la rn i o 'r g a tis h g a asos b o 'lis h in i h a m
aytib o 't d i.
Biz bo sh q a o 'q u v fanlari qatori tasviriy s a n ’atni o 'q itis h d a
didak tik anin g q a n d a y q o n u n - q o id a la r id a n , talablaridan, prinsip- 
laridan foydalanish zarurligi haq id a ga pirganda u nin g 
tarbiya- 
viylik, ilmiylik, sistemalilik, ko'rgazm alilik, faollik, am aliyot bilan 
nazariyaning birligi va bog'liqligi kabi o 'n la b prinsiplarini nazarda 
tutam iz.