B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

 
S-7-II aralashtirish mashinasi umumiy ko‘rinishi:
1 - to‘kib olish transportyori; 2 - elektr uskunalari; 3 - to‘kish shnegi 
va ponasimon to‘siqni boshqarish tizimi; 4 - narvon; 5 - tutashtirish 
quvuri; 6 - transportyor uzatmasi; 7 - yuklash transportyori;
8 - monometr; 9 - termometr; 10 - bug‘ni qo‘shib-ajratish ushlagichi; 
11 - uch qo‘lli kran; 12 - bug‘ taqsimlagichga ulash uchun quvur;
13 - to‘kib olish bo‘g‘zi; 14 - to‘siq

---

143
16.2-jadval
Aralashtirish mashinalari texnik ma’lumotlari
Ko‘rsatgichlar
Mashina rusumi
S-12
S-7
APS-6
S-2
ZSK-
1,0
VKS-
3M
VK-1
K-1
Ish
unumdorligi,
t/soat
Bug‘lashda
Bug‘lamasdan
Sig‘imi, m
3
Foydali
sig‘imi, m
3
Qurilmaning
bug‘lanish
unumdorligi
kg/soat
Elektrodvigatellar
quvvati, kVt
Gabarit
o‘lchamlari:
Uzunligi
Kengligi
Balandligi
Massasi, kg
2...4
10,0
14,0
12,0
800
13,6
4215
2860
2500
6100
2,9
6,0
7,0
6,0
400
10,4
3625
2620
2260
4250
1,5...2,5
6...8,5
7
6,0
400
10,6
3625
2620
2260
4250
1...1,4
2,1...4,4
2,9
2,5
200
8,5
3230
2065
2985
2875
0,6
2,0
1,1
1,0
100
2,8
2680
1356
1500
550
2,0
-
3,0
3,0
300
7,0
3900
1400
1850
1900
1,0
2,0
1,5
1,2
200
3,6
2470
1640
1520
1620
4...8
-
2,5
2,0
1600
7,5
5200
3000
3650
4800

---

144
S-2 ozuqalarni aralashtirish mashinasi bug‘langan va 
bug‘lanmagan omixta ozuqalarni, 60-85 % namlikdagi omixta 
ozuqalarni tayyorlash va ozuqalarni ozuqa tarqatgichlarga yuk-
lash uchun xizmat qiladi. Kurakli ikkita aralashtirgich ishchi 
organ sifatida qayd qilingan. Qanotlar vint yo‘li bo‘ylab har 60° 
da berilgan va S – 12, S – 7 larniki kabi ishlaydi
Hamma aralashtirish mashinalari haroratni masofadan o‘l-
chash qurilmasi bilan jihozlangan. Ularning tuzilishi sodda. 
Ishlatishda qulay va ishonchli. Aralashtirish mashinalarining 
texnik ma’lumotlari 16.2-jadvalda keltirilgan.
16.4. Aralashtirishni baholash
Aralashtirish jarayonini xarakterlash uchun «aralashganlik 
darajasi» ko‘rsatgichi qabul qilingan. Aralashganlik dara-
jasi deb, tahlil qilinayotgan namunadagi nazorat komponent 
miqdorining, shu komponentning ideal aralashmadagi miqdori 
nisbatiga aytiladi va foizda yoki o‘nli kasr ko‘rinishida yoziladi.
Tajriba uchun olingan namunaning aralashganlik darajasini 
aniqlash uchun har xil formulalar qo‘llanilinadi. Shulardan ko‘p 
qo‘llanilinadigani A.A. Lapshin formulasidir.
(
)
(
)
(
)
0
0
0
0
0
2
16.1
t
t
t
t
B B
B B n
B B
B B B n
θ
θ
<
=
>
=
−
∑
∑
Bunda 
9 
- aralashganlik darajasi; B
t
 – 
namunadagi kam 
komponentning miqdori; B
θ
 – 
ideal aralashmadagi kompo-
nentning miqdori.
Agar aralashtirish jarayonini ehtimollik jarayoni sifatida 
qaraydigan bo‘lsak, unda aralashganlik darajasi tajriba yo‘li 
bilan olingan namunalarni, statik tahlil qilish bilan aniqlashimiz 
zarur bo‘ladi. Bunda nazariy va tajribaviy o‘rtacha arifmetik 
xatolar quyidagi formula yordamida topiladi:

---

145
(
)
(
)
(
)
(
)
2
2
1
1 16.2
N
i
T
i
x p
n
x x
n
σ
σ
= ±
−
−
= ±
−
−
∑
∑
bunda x
i
 – komponentning i - namunadagi miqdori, p - kompo-
nentning nazariy o‘rtacha arifmetik miqdori, x - komponent-
ning tajriba yo‘li bilan topilgan o‘rtacha arifmetik miqdori. Bu 
hol uchun aralashganlik darajasi
16.3
N
T
θ σ σ
=
Aralashganlik darajasi 0 dan 1 gacha o‘zgaradi va qanchalik 
1 ga yaqin bo‘lsa, omixta sifati shunchalik yaxshi bo‘ladi hamda 
jarayon tugallangan hisoblanadi.
Aralashganlik jarayonini baholash kriteriyasi sifatida note 
kislik (variatsiya) koeffitsiyentidan foizlarda foydalanish 
mumkin.
(
)
(
)
2
0
100
1
16.4
t
t
B B
n
B
θ
=
−
−
∑
Notekislik (variatsiya) koeffitsiyenti qancha kam bo‘lsa, 
aralashma shuncha yaxshi bo‘ladi. Ko‘pchilik ozuqa aralashti-
rish mashinalari uchun 
v
 
=20 % qiymati yetarli hisoblanadi.
O‘tkazilgan tajribalar shuni ko‘rsatdiki, to‘liq aralashish 
faqatgina ideal hol uchun ro‘y berishi mumkin. Real tizim 
larda bir tomondan aralashish hosil bo‘lsa, ikkinchi tomondan 
komponent (fraksiya)larga ajralish ro‘y berdi va bundan keyingi 
aralashtirishning foydasi yo‘q, chunki aralashganlik darajasi 
yaxshilanmaydi. Ayniqsa, aralashishi kerak komponentlarning 
zarra lari o‘lchamlari, formasi yoki zichliklari har xil bo‘lsa, 
yaxshi aralashmaydi.
Tajribalar suyuq ozuqalarni aralashtirishda, mashina hajmi 
ning 0.8 qismi, qolgan ozuqalar uchun 0.7 qismi to‘ldirishi yax 
shi natijalar berishini ko‘rsatdi. Bunda boshlang‘ich 10 daqiqa 
davomida yaxshi aralashadi, keyin aralashish sekinlashadi va 
30–40 daqiqa keyin aralashganlik darajasi yaxshilanmaydi. 
Shuning uchun aralashtirish vaqti 20 daqiqa qilib belgilangan.

---

146