B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

Nazorat uchun savollar
1. PKK-20 ozuqa yuklagichining vazifasi, tuzilishi, texnolo-
gik ish jarayoni va texnik tavsifi.
2. ZSH-40 shnegining vazifasi, tuzilishi, texnik tavsifi. 36 
MTs- 10-20 (36- ITs, 2,8-20) nasoslari vazifasi, tuzilishi, texnik 
tavsifi.
3. PO-40 separatorlarining vazifasi, tuzilishi va texnologik 
jarayoni to‘g‘risida nimalarni bilasiz?

---

117
XV BO‘LIM. QISHLOQ XO‘JALIK MAHSULOTLARI 
QOLDIQLARIGA ISHLOV BERISH
15.1. Qo‘shimcha ozuqa turlari, ularning tasnifi, tayyorlash 
texnologiyalari
Paxta ozuqalari. Ma’lumki, 1 t paxtaga ishlov berilganda 
560-580 kg.gacha ozuqa, 1 kg chigitdan 400 g kunjara, 300 g 
sho‘lxa olinadi. Bundan kelib chiqib 70 foiz chigit massasi ozuqa 
sifatida ishlatiladi. Shu bilan birga chanoqlardan foy-dalanish 
tajribalari ham mavjud. Chanoq tarkibida 9-10 foiz protein, 
2,1-2,3 - yog‘, 42-44-to‘qima va 38-41 foiz azotsiz ekstraktiv 
moddalar bor. Tarkibida to‘qimaning ko‘p bo‘lganligi uni tarki-
bidagi organik moddalarning hazm bo‘lishini pasaytiradi (50 
foiz atrofida). Chanoqning yeyilishi va hazm bo‘lishi boshqa 
ozuqalar bilan birgalikda donador (granul) ozuqalar tarkibida 
foydalanilganda erishilgan. Chanoq donador ozuqalar tarkibiga 
20-30 foiz miqdorida qo‘shiladi. 40 foiz arpa somoni, 20 - turli 
pichanlar, 20 -omixta yem va 20 foiz chanoq qo‘shilgan 1 kg 
donador ozuqaning to‘yimliligi 0,53 ozuqa birligi va 48 g hazm 
bo‘luvchi proteindan tashkil topgan. Bunday ozuqaning quruq 
moddasi 50 foizgacha hazm bo‘lgan, qo‘ylar bu ozuqani kuniga 
1600-1640 g gacha iste’mol qilgan.
Chanoq to‘yimliligini oshirishning yana bir usuli uni ishqorli 
reagentlar bilan ishlov berish hisoblanadi. Chanoqni o‘yuvchi 
natriy (6 foiz hisobida) bilan ishlov berilganda to‘qimaning 
hazm bo‘lishi 43,5 dan 69,7 foizgacha oshgan. 15.1-jadvalda 
paxta ozuqalarining kimyoviy tarkibi keltirilgan.
Makkajo‘xori so‘tasining o‘zagi kimyoviy tarkibi agroiqlim 
sharoitdan kelib chiqqan holda ko‘p o‘zgarmaydi. Har xil xom 
va hazm bo‘luvchi moddalar o‘zakning namligiga bog‘liq. 
O‘zak namligi esa 5-8 dan to 18-22 foizgacha boradi. O‘rtacha 
olganda 100 kg makkajo‘xori o‘zagida 35 kg ozuqa birligi va 
1500 g hazm bo‘luvchi protein mavjud.

---

118
15.1-jadval