B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

 
VI-bob. Urug‘ sifatini aniqlash 
 
 
 Urug‘larning tozaligini aniqlash
Urug‗larning tozaligi asosiy sifat belgilaridan bo‗lib qishloq 
xo‗jaligida katta ahamiyatga ega, chunki bu ko‗rsatkich ekish uchun 
belgilangan urug‗larni urug‗lik sifatini ifodalaydi. Urug‗larda o‗lik 
chiqindilar (somon, cho‗p-xas, tosh, kesaklar va boshqalar) va tirik 
chiqindi (begona o‗tlar yoki boshqa ekinlarning urug‗lari) degan 
aralashmalar bo‗lishi mumkin. O‗lik chiqindi ortiqcha yuk hisoblanib, 
urug‗larni yaxshi saqlanishiga zarar beradi. Tirik chiqindilar dalani begona 
o‗t bosishiga va buning natijasida asosiy ekinni kamayib, hosildorlikning 
sezilarli pasayishiga sabab bo‗ladi. SHuning uchun urug‗larning tozaligini 
aniqlash ularni tovar maxsuloti sifatida baholashda ham, urug‗lik sifatida 
baholashda xam muhim ahamiyatga ega. Urug‗larning tozaligi asosiy ekin 
urug‗larining urug‗lar aralashmasidagi barcha boshqa ekin urug‗lariga 
nisbatan foiz hisobida olingan miqdoridir. Urug‗larning tozaligi og‗irligiga 
nisbatan foiz bilan ifodalanadi va aloxida olingan ikkita namuna bo‗yicha 
aniqlanadi . 
Urug‗ning tozaligini tekshirish uchun mo‗ljallangan o‗rtacha namuna 
stol ustiga to‗kilib yaxshilab ko‗rib chiqiladi. Yirik aralashmalarining 
(tosh, yirik kesaklar, o‗simlik poyalarini bo‗lakchalari va boshqalar) terib 
olinib tarozida toritiladi va ular o‗rtacha namunaning ogirligiga nisbatan 
necha foizni tashkil etishi aniqlanadi. Aniqlangan yirik aralashmalar foizi 
urug‗ning tozaligi taxlil qilinganda chiqadigan chiqindiga qo‗shiladi . 
Masalan: o‗rtacha urug‗ namunasidagi yirik aralashmalar 2 ,45 g 
bo‗ldi, urug‗ namunasining ogirligi 1000 g. edi, bunda shu namunadagi 
yirik aralashmalar foizi: 2,45x100:1000 =0,24% ni tashkil etadi. 
Tozalik, shuningdek chiqindining har xil namunalari olingan urug‗ning 
og‗irligiga nisbatan 0,01gacha aniqlikda foiz bilan ko‗rsatiladi.