B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

Urug‘larning ekishga yaroqliligini aniqlash
Urug‗larning ekishga yaroqligi deganda tekshirilayotgan namunadagi 
toza va shu bilan birga unuvchan urug‗lar soni tushuniladi, ekishga 
yaroqlilik- urug‗lar sifatining eng muhim belgisi hisoblanadi. Ekishga 
yaroqlilikni bilgan xolda urug‗larning ekish me‘yorini to‗g‗ri belgilash 
mumkin. Masalan: tekshirilayotgan urug‗likni tozaligi 90%, unuvchanligi 
95% bo‗lsa, bu, demak,100 og‗irlik birligidagi urug‗larda 98% og‗irlik 
birligiga ten toza urug‗ bor, ikkinchi tomondan xudi shu 100 og‗irlik 
birligiga faqat 95 og‗irlik birlikka teng unuvchan urug‗ to‗g‗ri keladi. 
SHunday qilib, 100 og‗irlik birligiga teng materialda 98 og‗irlik birlikka 
barobar toza urug‗ bor, lekin bu urug‗da ekish uchun yaroqli unuvchan 
urug‗lar 95% yoki 95/100 bo‗ladi.Binobarin, yaroqli urug‗lar 95/100 yoki
Xq97x95/100 q92,1%ni tashkil qiladi. X-urug‗larning ekishga yaroqligini 
ifodalaydi.Bu miqdor 100 og‗irlik birlikka teng urug‗da qancha tez va 
unuvchan ya‘ni ekishga to‗la to‗kis yaroqli urug‗ borligini ko‗rsatadi. 
Urug‗arlarning 
ekishga 
yaroqliligi 
foiz 
bilan 
ifodalanadi.Urug‗larning ekishga yaroqliligini topish uchun tozalik foizini 
unuvchanlik foiziga ko‗paytirish va 100 ga bo‗lish kerak.
Ekishga yaroqlilik faqat konditsion ya‘ni ekish uchun ishlatiladigan 
urug‗lar uchun aniqlanadi. Urug‗ ekish me‘yori 100% li yaroqlilikka 

---

163 
aylantirib xisoblanadi, shuning uchun xaqiqiy ekish me‘yori boshqacha bir 
muncha yuqori bo‗lib chiqadi. 
Masalan: Ekish me‘yori 1 ga erga 100 kg deb belgilangan, shu 
urug‗larning ekishga yaroqliligi 96% bo‗lsin, bunda ekishga yaroqliligini 
xisobga olib tuzatish kiritilgan xaqiqiy ekish me‘yori 100x100/98=104,1 
kg ya‘ni 10 kg ga bo‗lib chiqadi. 
Demak, xaqiqiy (xisoblab chiqilgan) ekish me‘yori belgilangan 
me‘yorning 100 ga ko‗paytirlib urug‗likning ekishga yaroqlik foiziga 
bo‗lingan qismiga teng ekan.