B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

 
 
Paxtachilikda fenologik kuzatuvlar va uchyotlar 
 olib borish 
 
G‘o‘zada fenologik kuzatuvlar olib borish. 
Paxtachilikda ilmiy 
tadqiqotlar olib borishda o‗rganilayotgan omillarning o‗simlikning o‗sish 
va rivojlanish jarayoniga ijobiy yoki salbiy ta‘sirini o‗rganishda, 
hodisalarga to‗g‗ri baho berishda kuzatuvlarning ahamiyati katta. Ilmiy 
ishda asosan kuzatish va ekspriment natijalariga asoslanib ish yuritiladi. 
Kuzatish deganda, o‗rganilayotgan faktorning o‗simlikka son va sifat 
jihatdan ta‘sirini kuzatib amalga oshishigacha olib boradi. Ob-havo 
stansiyalarida har kuni havoning harorati va yog‗in miqdori kuzatilib 
hisobga olib boriladi.
Sinchkovlik va kuzatuvchanlik tadqiqotchi uchun hos bo‗lgan 
xususiyat. Ilmiy izlanish bilan shug‗ullangan tadqiqotchi kuzatish 
davomida o‗simlikda kechadigan har bir o‗zgarishga to‗g‗rim baho bera 
olishi 
lozim. 
Vegetatsiya 
davomida 
o‗simlikda 
kuzatiladigan 
o‗zgarishlarni o‗rganishda va baho berishda ko‗z-ko‗rona yondashish 
yaramaydi. Esosiy e‘tibor o‗zgarishlarni qayd e‘tishda emas, balki uni 
keltirib chiqargan hodisolarda. YA‘ni, tadqiqotchi g‗o‗zaning o‗sish–
rivojlanishi, hosildorligi va sifat ko‗rsatkichlaridagi har bir o‗zgarishlarni 
kuzatuvlar davomida qayd etibgina qolmay, bu o‗zgarishlarni keltirib 
chiqargan sabablarni o‗rganishi, ―qanday?‖, ― nima uchun?‖ degan 

---

144 
savollarga javob topishi lozim. Kuzatuvlar ichida eng keng tarqalgan va 
ahamiyatligi ―fenologik kuzatuvlar‖ hisoblanadi. 
Fenologik kuzatuvlar deganda – ilmiy tadqiqot davomida o‗simlikning 
tashqi belgilari, ya‘ni vegetativ va generativ organlaridagi o‗zgarishlarni 
o‗rganishga aytiladi. Fenologik kuzatuvlar ma‘lum bir tartibda har oyning 
dastlaki kunlari har bir variantning hisobli maydonidagi maxsus yorliqlar 
bilan ajratilgan 100 ta o‗simligida olib boriladi.
Odatda paxtachilikda fenologik kuzatuvlar 4-qatarli delyankalarda 2 
va 3 qatorlardagi , 8 qatorli delyankalarda esa 3,4,5 va 6 qatorlardagi 
alohida yorliqlar bilan ajratilgan o‗simliklarda olib boriladi. 
a 










A 










A 
a