B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

Ilmiy mavzu tanlash
. Har qanday yangi gipotezani yoki nazariyani 
qanchalik to‗g‗riligi va qishloq xo‗jalik ishlab chiqarishiga keltirgan 
foydasini aniqlash uchun asosan dala tajribalari o‗tkaziladi va xulosa 
qilinadi. Dala tajribasini to‗g‗ri o‗tkazish va bajarish uchun ilmiy ishlarni 
to‗g‗ri rejalashtirish kerak. Rejalashtirish asosan quyidagi bosqichlardan 
iborat bo‗ladi. 
1. Mavzuni to‗g‗ri tanlash. 
2. Mavzuga ta‘luqli masalarni har tomonlama tog‗liq o‗rganish. 
3. Mavzu bo‗yicha bajariladigan ishlarning ish rejisini va ilmiy 
kuzatishlar uslubiyati bilan tanishish. 

---

32 
ILMIY TADQIQOT BOSQICHLARI 
ILMIY G‘OYA
ILMIY LOYIXA 
ILMIY DASTUR 
ILMIY TADQIQOT 
ISHLAB CHIQARISHGA
TAVSIYA 
Ilmiy g
‗
oya - davr talabidan kelib 
chiqqan xolda tadqiqotchi tomonidan
ishlab chiqiladi. Unda bugungi 
kundaqi eng dolzarb muammolar aks 
etishi lozim 
Ilmiy loyixada- tadqiqotda olib 
boriladigan ilmiy ishlarning 
mazmuni, ijrochilarning ismi –
sharifi, tadqiqot uchun talab 
etiladigan mablag
‗
ko
‗
rsatiladi.
Ilmiy dasturda- ilmiy tadeqiqotning 
ahamiyati, mazmuni, ilmiy tadqiqit 
olib borish metodikasi, tajriba 
sxemasi va kutilayotgan natijalar 
ko
‗
rcatiladi. 
Ilmiy dasturda ko
‗
rcatilgan tadqiqotlar
o
‗tkaziladi
Tajriba natijalari asosida xuloca va 
bavsiyalar ishlab chiqiladi. 
Tajribada eng yuqori ko
‗rsatkichlar kayd 
etilgan variantlar ishlab chiqarish tavsiya 
etiladi

---

33 
Kuzatuvchi ilmiy ishlarni to‗g‗ri rejalashtirish uchun avvalo ishlab 
chiqarish va qishloq xo‗jaligi uchun zarur bo‗lgan mavzuni tanlash kerak. 
Buning uchun kuzatuvchi ishlab chiqarishning shu kundagi holatini va 
kelajakdagi muammolarini to‗g‗ri ko‗rsatishi lozim. SHundagina 
tanlangan mavzu muhim ahamiyat kasb etadi, masala echilganda qishloq 
xo‗jaliliga ko‗p foyda keltiradi.
Tanlangan tajribaning mavzusi belgilangan tabiiy iqtisodiy sharoit 
uchun echilgan bo‗lsa, ushbu mavzuni boshqa sharoit uchun va boshqa 
uslubiyat aniqlash yo‗li bilan davom ettirish mumkin. Bundan tashqari 
mavzuni tanlashda kuzatish olib boriladigan joydagi sharoitni va mavjud 
bo‗lgan asbob-uskunalar bilan ta‘minlanish darajasini ham hisobga olish 
lozim. Bu katta muammoni hal qiladigan mavzu bo‗lib, uni bajarish uchun 
asbob uskunalar bo‗lmasa, muammoni qiyinlashtiradi yoki bajarib 
bo‗lmaydi. 
Tanlangan mavzu bo‗yicha oldin bajarilgan tajriba natijalari va shu 
mavzuga bog‗liq bo‗lgan adabiyotlar to‗liq o‗rganilib chiqilgandagina 
oldimizga qo‗yilgan masalalarni to‗g‗ri hal qilish mumkin. 
Ma‘lumki, mavzu noto‗g‗ri tanlash hisobiga yo‗qotilgan bir daqiqa 
ham qaytmaydi va qishloq xo‗jaliligida ushbu vaqt bir yildan keyin keladi. 
D.I. Mendelev davriy sistemasini o‗zining tajribasi asosida yaratilgan 
bo‗lib, olib borilgan keng kuzatishlar va tahlil natijalari asosida ishlab 
chiqqan. SHuning chun tajribada mavzuni to‗g‗ri tanlash uchun 
avvalombor shu mavzudagi muqaddam bajarilgan tajriba natijalarini tahlil 
qilib hamda shu mavzuga ta‘lluqli adabiyotlarni tahlil qilib chiqish kerak. 
SHundagina bu yangilik tan olinadi. 
Juda ko‗p ilmiy maqolalar, jurnallarda chet tilida chop etiladi. 
YUNESKO ning 1957 yildagi ma‘lumotlariga asosan jahon bo‗yicha chop 
etiladigan ilmiy axborotlarning 60% ingliz, 11% rus, 11% nemis, 9% 
fransuz, 3% yapon tillarida chop etilgan axborotlarga to‗g‗ri keladi. 
SHuning uchun kuzatuvchi ilmiy tadqiqot olib borish bilan birga chet elda 
chiqadigan yoki chet tilida chop etilgan kitoblardan foydalana olishi kerak. 
YUqoridagilarni hisobga olib, bugungi kunda yosh mutaxassislarni 
tayyorlashda chet tilini o‗qitishga katta e‘tibor berilmoqda. 
Ilmiy hodisalarni o‗zgarishlari, kelib chiqishi to‗g‗risidagi juda aniq 
bo‗lmagan fikrni