B. Keldiyev toshkent 2014

XATO NIMADA? 
26-rasm 
 
27-rasm 
 
28-rasm 
29-rasm 30-a rasm 
30-b rasm 
 
35. Dvigatel qalqovichlardan tuzilgan berk zanjirdan iborat. Zanjirning 
o‘ng tomoni suvli idishdan o'tadi. (29 rasm).Avtoriing fikricha 
qalqovichlar 
suzishga harakat qilib, B gildirakni aylantiradi, buning natijasida zanjir 
aylanadi va energiya sarf qilmasa ham mashina ishlaydi.

---

16 
Bunday muhokamaning xatosini toping. 
Javob.
Pastdagi
a
qalqovichga ta’sir qiluvchi gidrostatik bosim kuchi, idish ichidan 
boshqa qalqovichlarni itarib chiqaruvchi kuchlardan ko'p.
Haqiqatdan ham ulardan birinchisi
klmn
(29-rasm) hajmdagi suv ustunning og'irligiga, 
ikkinchisi
 klmn 
hajmdan kichik bo‘lgan qalqovichlar hajmidagi suv og'irligiga teng. Demak, 
qalqovichlarning pastga tomon harakati ularning oralaridagi suv ustunlariniig potensial 
energiyasining kamayishi hisobiga yuz beradi. 
Bunining natnjasida suvning bir qismi davriy ravishda
A
truba orqali o‘tayotgan 
qalqovichlarga ilashib tashqariga to‘kiladi
. 
Idishni suv bilan to‘ldirish uchun energiya sarf qilish kerak. 
36*. Dvigatel (30-
a
rasm) jismlardan shoda qilib tuszlgan, prizmatik 
jism ustidan tashlangan berk zanjirdan iborat. Ixtirochi chap tomondagi 
qiya tekislikdagi yuklar, o‘ng tomondagi yuklardan ko‘p bo‘lgani uchun 
zanjirni tortadi va zanjir soat strelkasiga teskari yo'nalishda doimi y 
harakat qiladi deb faraz qildi.Avtorning loyihaii muhokama qilishidagi 
xatosini ko'rsating.
J a v o b.
Yuklar bilan birga 1 metr zanjirning ogirligini P
, 
prizmaning yon yoqlarining 
uzunliklarini L va l orqali belgilaymiz 
I
1(30 -b rasm). Chap yoqqa bo‘lgan umumiy og'irlik 
pL, o‘ng yoqqa bo‘lgan umumiy og'irlik esa
p1.
Bu kuchlarning yoq bo‘yicha teng ta’sir 
etuvchisi o'zaro teng, ya’ni pLsin