B. Keldiyev toshkent 2014

J a v o b.
Birinchi holda naycha orqali puflanganda va ikkinchi holda iaycha ko‘tarilganda 
idishdagi suv bosimi ortadi, shuning nyatnjasida «g'avvos» cho‘kadi (40-masalaning javobiga 
qarang). 
42. Stearindan qilingan qisqa sham suv sirtida suzib yurishi uchun 
kichkinagina yukka mahkamlab qo‘yamiz(34-rasm). Suv sirtida suzib 
yurgan shamni yoqamiz va shunday savol beramiz: «Qay paytda sham tez 
o‘chadi?» 
34-rasm 
J a v o b.
Alanga suv bilan to‘lganda, sham tez o‘chadiganga o‘xshaydi. Ammo sham 
yonib uning og'irligi kamayadi va u suzadi. 
43. Ikkita bir xil idish lim-lim suv ga to‘ldirilgan. Ulardan birida 
yog'och bo‘ lagi suzib yuribdi. Ularni tarozi pallasiga qo‘ysak qaysi biri 
bosib ketadi? 
J
 a v o b
. Ikkala idishning og'irligi bir xil. Haqiqatda ham suv sirtida suzib yuruvchi 
yog'ochning suvga botgan qismi siqib chiqar gan suvning og'irligi, shu yog'ochning suvga 
botgan qismining og'irli giga teng. Demak, yog'och bo‘lagi suzib yuruvchi idishning og'irligi 
ndish butunlayicha suvga to‘lganligidagi og'irligiga teng. 
44.Tarozining bir pallasiga suv solingan idish ikkinchi pallasiga esa 
ustuniga yuk osilgan shtativ qo‘ying (35-rasm). Agar ipni uzaytirib 
jismni butun- 
layicha suvga botirsak, muvoza nat saqlanadimi? A gar muvoza nat 
saqlanmasa, qaysi palla bosib ketadi? 
Javobni tajribada tekshiring. 
35-rasm 

---

19 
J a v o b
. Arximed qonuniga asosan suvga botirilgan jismga suv
F
itarish kuchi bilan 
ta’sir qiladi deb belgilaymiz. Jism suvga botirilganda tarozi ning o‘ng pallasiga ta’sir qilgan 
kuch 
F
ga kamayadi. Ammo, jismning o‘zi Nyutonning uchinchi qonuniga asosan chap 
idishdagi suvga pastga yo‘nalgan
F
kuch bilan ta’sir qiladi. Demak, chap pallaga qo‘yilgan 
kuch
 F
ga ortadi. Shunday qilib, chap palla o‘ng pallaga qaraganda 2 F ga og'ir va uni bosib 
ketadi. 
45.Bukilgan shisha naycha bilan o‘zaro birlashtirilgan ikkita shisha 
idish olamiz (36-rasm). Yuqoridagi idishga naycha kirgazilgan teshikdan 
yuqori qilib suv solamiz. Bunda yuqoridagi idishdan pastdagi idish ga 
suv tez quyiladi. Hodisani tushuntiring. 
J a v o b.
Ikki idishni birlashtiruvchi bukik shisha naycha sifon 
ataladi. Yuqori idishdagi suvning sathi sifonning yuqori 
nuqtasiga erishganda bu sifon ta’sir qila boshlaydi. 
46. O'zgaruvchan ta’sirli sifon.
Tunuka voronkaning uchini bukik shisha 
naycha o‘tkazilgan tiqin bilan berkiting (37-rasm).
Voronkani shtativga mahkamlab, unga vodoprovod krani orqali ingichka 
suv oqimini oqizamiz. 
Voronkadan suv pastdagi idishga doim tushib turadi. Voronkaning ichki 
tuzilishini o‘ylab toping.