Б. Ж. Эшов, А. А. Одилов Ўзбекистон тариxи

Ўрта Осиёда палеолит давр ёдгорликлари ва 
қуролларнинг ривожланиши 
Сана (м.й.) 
Давр
Ёргорликлар
Қуроллар
-12 
-20 
-30 
Сўнгги
палеолит 
Бўзсув 
Учбулоқ 
Самарқанд 
макони 
Найзасимон, 
тош чопқич, тош 
парракча 
-40 
-50 
-60 
-70 
-80 
-90 
-100 
Ўрта 
палеолит 
Обирахмат 
Хўжакент 
Кўлбулоқ 
Тешиктош 
Қайроққум 
Омонқўтон 
Тош қирғич, тош 
парракча, 
найзасимон тош учи 
нуклеус, ўткир 
пайконлар, қўл 
чопқичлари, 
куракчалар 
-200 
-300 
-400 
-500 
-600 
-700 
Илк 
палеолит 
Кулбулоқ 
Бўриқазилган 
Танирқазилган 
Қизқала 
Селенғур 
Онарча
Қўл чўқмоқлари, 
тошқирғич, тош 
пайчалари, чоппер- 
дарё тошларидан 
ишланган қуроллар 
Уруғчилик (матриархат) қадимги жамият тарихининг алоҳида 
босқичини ташкил этиб, бу жараён ижтимоий ҳаётдаги қатор 
ўзгаришларнинг пайдо бўлишига замин яратди. Лекин, дастлабки уруғчилик 
тузуми нисбатан ривожланишнинг юқори босқичига кўтарилган бўлишига 
қарамай, бу давр одамлари овчилик, термачилик ва балиқчилик билан кун 
кечирар эдилар. 
Палеолит даврига хулоса ясаб шуни айтиш мумкинки, бу даврда 
одамнинг пайдо бўлиши жараёни (антропогенез) асосан тугади. Қадимги 
одамлар хўжалик юритишнинг энг оддий йўлларидан (териб-термачлаб) 
мураккаброқ кўринишларига (овчилик, балиқчилик)га ўтдилар. Олов кашф 
этилди. Инсоният тўда давридан уруғчилик тузумига ўтди. Меҳнат 
қуроллари такомиллашиб, уларнинг турлари кўпайди ва сифати яхшиланиб 
борди. 
Бу даврда қадимги одамлар орасида дастлабки диний қарашлар пайдо 
бўлди. Тешиктошда мурдани махсус қабр қазиб кўмилиши, унинг ёнига тоғ 
эчкисининг шохлари ва тош қуроллар қўйилиши мутлақо тасодифий ҳол 

---

41 
эмас эди. Бу жараён палеолит даври неандертал одамлари гарчи содда 
бўлсада, кўмиш маросимларига риоя қилганликларидан далолат беради.