B I o L o g I y a

I-bosqich

 

T ashkil iy qism  

5 -d aq iq a 

ll-bosqich

 

0 ‘quvchilam ing 

bilish  faoliyatini 

tashkil etish. 

5-daqiqa

III-bosqich

 

Y angi mvzuni 

o ‘rganish. 

60-daqiqa

/  

V-bosqich

 

E rishilgan natijani 

tahlil qilish va 

y ak u n  yasash. 

10-daqiqa

0 ‘quvchilam i  d ars  mav 

zusi,  maqsadi,  borishi  bi 

lan tanishtirish

0 ‘quv 

topshiriqlarining 

didaktik  m aqsadi,  baja­

riladigan  o ‘quv  topshiriq­

lari bilan tanishtiradi

0 ‘quvchilardan  “olim lar” 

guruhlarini va ulaming mus­

taqil ishini tashkil etadi.

O 'q u v   dasturidan  o ‘rin  ol­

gan  topshiriqlarini  m usta­

qil  o ‘zlashtiriIishini ta ’min- 

laydi.

“ O lim lar”   uchrashuvi  gu- 

ruhini  tashkil  etadi.  Har 

b ir  guruhda  o ‘q u v   ma- 

teriali  yuzasidan  tayyor- 

langan  m a ’ruzalarini  ting- 

laydi.

O 'q u v ch ilar 

faoliyatini 

tahlil  qiladi,  o ‘quvchilarga 

m ustaqil  v a   ijodiy  ish 

topshiriqlarini beradi._____

Dars  m avzusi,  maqsadi,  bo­

rishi  va  unda  bajariladigan 

topshiriqlam i  anglaydi

0 ‘q uv topshiriqlarining didak­

tik 

m aqsadi, 

bajariladigan 

o ‘quv  topshiriqlari  yuzasidan 

ko 'rsatm alarn i anglaydi

0 ‘z  o 'q u v   faoliyatini  tashkil 

etadi. “O lim lar”  guruhi topshi­

riqlarini  bajaradi.

1 -guruh.” B iologlar “

2-guruh “  Z o o lo g ila r’

3-guruh Botaniklar”

4-guruh “  Evolyutsionistlar” 

O lim lar  uchrashivi  guruhida 

ishtirok  etadi.  Har  b ir  guruh 

o ‘quv 

m ateriali 

yuzasidan 

m a ’ruzalar tayyorlaydi.

0 ‘z   o ‘quv  faoliyati  va  erish- 

g an   natijasini  tahlil  qiladigan 

v a   baholaydi.  Mustaqil  va 

ijodiy ish topshiriqlarini oladi.

---

M o d u I I i t a ’lim   t e x n o l o g iy a l a r i ( o ‘q u v c h i I a r n i n g   k i c h i k  g u r u h l a r d a  

is h la s h i g a   m o ‘l j a l l a n g a n   m o d u l  d a s t u r l a r i )

D a r s   m a v z u s i:  M o g ‘o r  z a m b u r u g ‘l a r i

Darsning  ta ’limiy  maqsadi: 

0 ‘quvchiIami  mog‘or  zamburug‘i- 

ning  tuzilishi,  hayoti,  tarqalishi,  ko'payishi  va  ahamiyati  bilan  tanish- 

tirish.

Darsning  tarbiyaviy  maqsadi: 

0 ‘quvchilaming  ilmiy  dunyo- 

qarashini rivojlantirish, ekologik va estetik, gigiyenik tarbiya berish.

Darsning rivojlantiruvchi  maqsadi: 

0 ‘quvchilami tabiiy obyekt- 

lar  bilan  ishlash,  taqqoslash  va  darslik  ustida  mustaqil  ishlash,  mog‘or 

zamburugeiga  oid  bilimlami  o‘z  hayotida  qo‘llay  olish  ko‘nikmalarini 

rivojlantirish.

D arsni jihozlash: 

Mog‘or zamburug'ining tuzilishiga oid  rasmlar, 

proektor, ekran, “ Botanika” o ‘quv filmi.

D arsda  foydalaniladigan  texnologiya: 

Modulli  ta’lim  texnolo­

giyalari  (o‘quvchilarning  kichik  guruhlarda  ishlashiga  mo‘ljallangan 

modul dasturlari).

Asosiy  tushunchalar  va  tayanch  bilimlar: 

po‘panak,  mog‘or 

zamburug‘i,  mitseliy, gifa,  meva  tana,  vegetativ  tana,  sporangiy,  spora, 

zigota, penitsill.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism.

II.  0 ‘quvchilar bilimini botanikadan  mustaqil o 4quv-ish daftaridagi 

test topshiriqlari yordamida aniqlash va baholash.

1.  Yuqumli  kasalliklaming  suv  va  havo  orqali  tarqalishini  qaysi 

olim aytgan?

A. Abu Ali ibn Sino. 

B. 

A.  R. Beruniy.

D. 

R. Braun. 

E . A. Levenguk.

2. Qadimda odamlar qaysi kasalliklar tufayli ko‘plab nobud bo‘Igan?

A. Terlama. 

B. 

Vabo.

D. 

OMat. 

E . Barchasi to‘g‘ri.

51

---

3 .  Q a y s i  0 ‘ s i m l ik I a r   b a k te r iy a la r n i  o ‘ld ir a d ig a n   m o d d a la m i  ish la b  

c h iq a r a d i?

A. Gledichiya, archa, terak, yong‘oq.

B. Tol, archa, terak, yong'oq.

D.

 Gledichiya, tok, terak, bodom.

E. Akatsiya,o‘rik,  terak, yong‘oq.

4.  0 ‘sim liklar  ishlab  chiqaruvchi,  bakteriyalarni o'Ldiradigan  mod­

dalar nima deb ataladi?

A. Antibiotik. 

B. Fitonsid. 

D. 

Toksin.  E . Fitopigment.

5. G ‘o ‘za gommozi  bakteriyasi g‘oza niholiga qayerdan o‘tadi?

A. Tuproqdan. 

B. Havodan.

D. 

Barg o ‘g £izchasidan.  E . Barg eti  hujayrasidan.

6. G ‘o‘za gommozi bakteriyasi sog‘lom g‘ozalarga qayerdan o‘tadi? 

A. Tuproqdan. 

B. Havodan.

D. 

Barg o ‘g ‘izchasidan.  E. Barg eti  hu jayrasidan.

7. G 'oza gommozi  bakteriyasi nima bilan  oziqlanadi?

A. Barg epidema hujayralari bilan.

B. Barg o ‘g ‘izchasi hujayralari bilan.

D.

 Barg eti hujayralari bilan.

E. Ildiz hujayralari bilan.

8.  G ‘oza gommozi  bakteriyasiga qarshi  kurash  choralari  nimalardan 

iborat?

A. Chigitni ekishdan oldin dorilash.

B. Tuproqni o‘g ‘itlash.

D.

 Kasallangan osim liklam i daladan yo‘qotish v a yoqib yuborish.

E. A  va D.

9.  Sutda, yangi sabzavotlarda, o ‘tlaming bargi,  poyasida qaysi bak- 

teriyalar yashaydi?

A. Achituvchi bakteriyalar. 

D . 

Tugunak bakteriyalar.

B. Chirituvchi bakteriyalar.  E . Parazit bakteriyalar.

10. Qaysi bakteriyalar saprofit bakteriyalarga kirmaydi?

A. G ‘o‘za gommozi. 

B. Achituvchi bakteriya.

D. 

Chirituvchi bakteriyalar.  E . Barchasi.

III.  0 ‘tgan mavzuni yakunlash va yangi  mavzuni o‘rganish.

---

IV.  O 'quvchilar  faoliyatini  yangi  mavzuni  o‘rganishga  qaratish  va 

modulning didaktik  maqsadi bilan  tanishtirish.

V.  0 ‘quvchilam ing  modul  dasturi  yordamida  mustaqil  ishlarini 

tashkil  etish.  Har  bir  modul  yakunida  o‘quvchiIar jam oasi  bilan  savol- 

javob, o ‘quv munozaralarini o‘tkazish.

VI.  Modulni yakunlash.

VII.  Yangi  mavzu  bo‘yicha  o‘quvchilar  bilimini  test  savollari 

yordamida nazorat qilish va bahoiash.

VIII. Yangi  m avzuni qayta ishlash va yakunlash.

IX.  Uyga vazifani  belgilash.

Mazkur  mavzu  mazmunini  quyidagi  tugallangan  mantiqiy  maz- 

munga ega modul (blok yoki  qism)ga ajratish  mumkin:

1. Zamburuglar b o ‘Hmiga hos xususiyatlar.

2. Mog‘or zam burug‘ining tuzilishi.

3. Mog‘or zam burug‘ining yashashi  uchun zarurom illar.

4. Mog‘orzam b u ru g ‘ining k o ‘payishi.

5. M og‘ or zamburug*  ining ahamiyati.

Shu  modul  asosida  modul  dasturi  tuziladi.  Modul  dasturini  baja- 

rishdan  avval  o'quvchilarga “Botanika” o‘quv  filmining tegishli  mavzusi 

namoyish etiladi.

Modul  dasturining  did ak tik   maqsadi: 

Siz  modul  dasturi  yorda­

mida  mustaqil  ishlab  mog‘or  zamburug4ining  tuzilishi,  ko‘payishi, 

ahamiyati  bilan tanishishingiz,  darslik  va  qo‘shimcha o ‘quv  adabiyotlari 

ustida  mustaqil  ishlash  ko‘nikmalaringiz,  nutq  va  muloqot  madaniyatin- 

gizni  rivojlantirishingiz zarur.

0 ‘F E

0 ‘q uv  m a te r ia lla r i y u z a s id a n  to p s h iriq la r

T o p s h ir iq q a  oid 

k o ‘r s a tm a

1-O‘FE M a q sa d :  ZamburugM ar  b o ‘lim ig a  xos  xususiyatlarini 

o ‘rganish. Q uyidagi  sav o llarg a jav o b  toping v a  topshi- 

riqlam i  bajaring:

1. Zamburug*  hujayrasining tuzilishini o ‘rganing.

2.  Z am buruglam ing  hujayrasi  qanday  qism lardan  ibo- 

ratligini  aniqlang.

3. Zam burugM am ing hujayrasida nim alar b o ‘lm aydi?

4. Zam burugM am ing vegetativ tanasi nim a deyiladi.

5.  M itseliy  in g ich k a  ipchalar  y ig ‘indisidan  iborat.  Bu 

ipchalar nim a deb  ataladi?

D arslikdagi 

m atnni diqqat 

bilan o (rganing.

2-OFE

M aq sad :  M og‘o r  zam burug‘in in g  tuzilishini  o ‘rganish. 

Quyidagi  savollarga  ja v o b   toping  va  topshiriqlam i 

bajaring.

0 ‘quvchilar gu- 

ruhi bilan ham- 

korlikda ishlang.

53

---

1. M og‘o r zamburug'ini yana qanday nomlash mumkin?

2. M og'or zamburug'i hujayrasiningtuzilishini o ‘rganing.

3 -O ‘FE M aq sad :  M og‘or  zam burug'ining  yashashi  uchun  za­

ru r omillami o ‘rganish.

1. M og‘or zam burug'lari qanday usulda oziqlanadi?

2. Zam burug'laring yashashi  uchun qanday omil zarur.

3. Z am burug‘laring yashashi  uchun  qanday om illar za­

rur emas.

o ‘quvchilar 

guruhi  bilan 

hamkorlikda 

ishlang.

4-O ‘FE M aqsad: Mog‘or zamburug‘ining ko'payishini o ‘rganish.

1. ZamburugMar qanday usullar bilan ko'payadi.

2.  M o‘g ‘o r zam burug‘ining jin ssiz   ko‘payishini  o ‘rga- 

ning:

a) P o‘panak qanday sharoitda jin ssiz  ko'payadi?

b) P o ‘panak mitseliysidan nima o ‘sib chiqadi?

d) Sporangiy band uchida nim a hosil b o ‘ladi?

e) Sporangiy ichida nim alar yetiladi?

f)  Sporalardan qulay sharoitda nim a hosil  boMadi?

3.  M o‘g ‘o r  zamburug‘ining jin siy   k o ‘payishini  o ‘rga- 

ning.

o'quvchilar

jam oasi

bilan

o ‘tkaziladigan 

savol-javobda 

ishtirok eting.

5-OFE

M aq sad : M og‘or zambumg‘ining ahamiyatini o ‘rganish.

1. M o‘gor zamburugMaridan qanday dori olinadi?

2.  M o‘g o r zam burug‘laridan  qanday  maqsadlarda  foy- 

dalaniladi?

o ‘quvchilar 

guruhi bilan 

savollarga  javob 

toping.

VI. Modulni yakunlash.

VII.  Yangi  mavzu  bo‘yicha  o ‘quvchilar  bilimini  nazorat  qilish  va 

baholash  uchun  botanikadan  mustaqil  o‘quv-ish  daftaridagi  topshiriqlar 

beriladi.

1-topshiriq. 

Quyida  berilgan  ma’lumotlar  orasida  qaysilari  no- 

to ‘g‘ri?

1.  Zam burug'lam ing  hujayrasi  qobiq,  protoplazma va  mag‘izdan 

iborat.

2. Zamburug‘laming hujayrasida plastidalar va xlorofill  boMadi.

3. Zamburug‘lar o‘simliklar kabi tayyor oziq moddalar bilan sapro- 

fit va parazit usulda oziqlanadi.

4. Zamburug‘lar sporalari yordamida ко ‘ pay ad i.

5. Zamburugc laming yashashi uchun oziq, qulay harorat, namlik zarur.

6. Zamburug‘laming vegetativ tanasi gifa deyiladi.

7. Achitqi zamburug‘iar birhujayrali  mikroskopik organizmlardir.

8.  Achitqi  zamburug‘larining  hujayrasi  qobiq,  sitoplazma,  vakuol 

va plastidadan  iborat.

54

---

9. Mog‘or zamburug‘lari hamir tarkibidagi kraxmal bilan oziqlanadi.

10.  Achitqi zamburug'lari yaxshi  sharoitda kurtaklanish yo‘li bilan 

ko‘payadi.

2 - to p s h ir iq . 

Mog‘or va achitqi zamburugMari o‘rtasidagi o‘xshashlik 

va farqni aniqlang.

VIII. Yangi  mavzuni qayta ishlash va yakunlash.

IX. Uyga vazifani belgilash.

Didaktik o‘yin texnologiyasi (konferensiya darsi).