‘£b e k is t 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi kamilova firuza kuchkarovna kamilov zafarjon kamolovich xalqaro turizm bozori

9.1. Sotish strategiyasining mohiyati va ahamiyati
M arketing talabi yuqori sifatli turistik mahsulot yaratish va unga 
to ‘g ‘ri narx belgilash bilan cheklanmaydi. Bu m ahsulotni mos ravish- 
da iste’molchiga yetkazish va maqsadli bozorga kirishini ta ’minlash 
lozim. Turistik korxona xizm atining samarali sotilishini ta ’m inlash 
uchun (kompleks) har tom onlam a tadbirlar o ‘tkazish, m arketing sotish 
strategiyasini shakllantirish lozim.
Shuni ta ’kidlash lozimki, zamonaviy sharoitlarda sotish m arketing­
ning bir qancha unsurlaridan biridir. Boshqarish m uam m olari b o ‘yicha 
ilg‘o r nazariyotchilardan biri P. Druker fikricha, «Marketingning maqsa- 
di — sotishga bo‘lgan harakatni keraksiz qilish. Lining maqsadi — shun­
day mijoz topish kerakki, tovar yoki xizmat unga mos kelsin, shunda 
u la r o ‘z in i- o ‘zi sotad i» . Bu so tish g a b o ‘lgan h a ra k a t va uni 
rag'batlantirish o‘z aham iyatini yo'qotadi, degani emas. U lar faqat- 
gina yirikroq miqyosdagi m arketing m ajm uyining bir qismi b o'lib 
qoladilar, ya’ni bozorga eng ko‘p (maksimal) darajada ta ’sir o ‘tkazish 
uchun bir-biriga uzviy bog‘liq marketing vositalari sifatida qaraladi. 
Bundan tashqari, m arketing amaliyoti shundan dalolat beradiki, sotish 
bir martalik tadbir sifatida emas, balki firm aning chuqur o ‘ylangan 
uzoq muddatli strategiyasining bir unsuri sifatida qaralishi kerak.
M arketing faoliyatida sotishning roli quyidagicha tavsiflanadi:
• sotish muhitida marketingga oid barcha harakatlar natijasi aniqlanadi;
• sotish turini iste’m olchilar talabiga m oslashtirish, ularga m ah ­
sulot olishdan oldin, olish vaqtida va olgandan so‘ng eng ko‘p qulaylik 
yaratish, bu bilan firma raqobat kurashida k o'proq yutish im koniga 
ega b o ‘ladi;
• ayni sotish vaqtida iste’m olchilar didi va afzalliklari nam oyon 
b o ‘ladi.

---

Shunisi aniqki, foyda olish sotish jarayonida ro‘y beradi. Shuning 
uchun har bir firma sotish operatsiyalarini tashkillashtirish va uni amalga 
oshirishga katta e ’tibor beradi.
Sotish strategiyasini ishlab chiqish va yo‘lga qo‘yish quyidagi muam- 
molarni yechishni taqozo qiladi:
• sotish kanallarini tanlash;
• vositachilar tanlash va ular bilan ishlashning to ‘g ‘ri shaklini 
aniqlash.
Turistik korxonaning sotish strategiyasi haqida gapirganda, shuni 
yodda tutish kerakki, u korxona m arketing majm uasining tarkibiy 
qismi hisoblanadi va boshqa marketing tadbirlaridan ajralgan holda 
amalga oshirilm aydi. Shu bilan birga, turistik firm aning ixtisosligiga 
ko‘ra uning vazifasi faqatgina mahsulot yaratish emas, balki uni sotish, 
iste’m olchiga qulay shaklda va qisqa m uddatda, korxona uchun yuqori 
iqtisodiy sam ara bilan yetkazish zarur. Sotish strategiyasi korxona 
um um iy m arketing am allarining m uhim unsurlaridan biridir. Sotish 
strategiyasi m arketing strategiyasini boshqa unsurlari kabi turistik 
k o rx o n a n in g u m u m iy m aqsad va v azifalarig a uyg‘u n b o ‘lishi, 
korxonada mavjud standartlarga mos kelishi va turistik m ahsulotni 
o ‘zlashtirishda joy, shakl va vaqt jihatdan iste’molchi talabini maksimal 
qondirishi lozim.
Turistik korxonaning sotish strategiyasi korxonada qabul qilingan 
m arketing strategiyasi va boshqa tarkibiy qism (mahsulot, narx, aloqa) 
hisobga olgan holda ishlab chiqiladi.
Sotish strategiyasini ishlab chiqish jarayoni quyidagi bosqichlarda 
o ‘tadi:
1. Sotish turini tashkil qilishga ta ’sir qiluvchi ichki va tashqi omil- 
larni aniqlash.
2. Sotish strategiyasi maqsadlarini qo‘yish.
3. Sotish kanallari va ularni boshqarish uslublarini tanlash.
4. Sotish turi ishining tahlili va uni nazorat qilish.