‘£b e k is t 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi kamilova firuza kuchkarovna kamilov zafarjon kamolovich xalqaro turizm bozori

6-chizm a. Vertikal marketing tizimi turlari (V M T )
Korporativ VMTda
vertikal m arketing tizimi ishlab chiqarish va 
sotish bosqichlari bir shaxs ixtiyorida bo‘ladi. Bunday tizim to ‘g ‘ridan 
to ‘g ‘ri m arketing kanalidan foydalanishga asoslanadi va tu ro p erato r 
keng tarm oqli xususiy sotish turiga ega b o ‘lishi, turli joylarda filiallar, 
vakolatxonalar va vakillarga ega b o ‘lishi kerak. U lar m a h su lo tn i 
iste’molchiga tezroq va sam araliroq yetkazishga yordam beradi. O dat- 
da faqatgina yirik kom paniyalar korporativ vertikal m arketing tizim
VM Tni tuza oladilar, chunki ularni boshqarish anchagina harakat va 
chiqim lam i talab qiladi.

---

Bitimli VMT&
a
bir-biriga bog'liq bo‘lmagan qatnashuvchilar orasida- 
gi bitimli munosabatlar asosidagi sotish kanali quriladi. VM Tning bu 
turi turistik biznesda ko‘p tarqalgan.
Bitimli VMT vertikal marketing tizim tamoyillari asosida sotishni 
tashkil qilish — uning ishtirokchilariga o ‘z imkoniyatlaridan sam ara- 
liroq foydalanishga, bu bilan sotish kanalini boshqarishdagi umumiy 
xarajatlar darajasini kamaytirgan holda ijobiy tijorat natijalariga eri- 
shishga imkon beradi. Amaliyotda bitimli VMT vertikaldan marketing 
tizim foydalanishni uch asosiy turini ajratib ko‘rsatish mumkin: agent- 
lik bitim lari, eksklyuziv agentlik bitimlari va litsenziyali bitim lar.
Bitimli VMT vertikal marketing tizimi turlari bir-biridan agentning 
korxonaga — ishlab chiqaruvchiga daxldorligi, ya’ni sotish kanali nazora- 
ti va boshqarish imkoniyatlari darajalari bilan farqlanadi.
Agentlik bitimlari —
bitimli VMT vertikalning marketing tizim i keng 
tarqalgan shakli. Agentlik bitimlari doirasidagi o ‘zaro m unosabatlar 
turoperator va turagent orasidagi o ‘zaro majburiyatlar asosida tuziladi.