B. B. Umarov BuxDU, "Кimyo" kafedrasi professori, kimyo fanlari doktori, professor

Valent va torsion burchak energiyasini ifodalash

MM usulida valent burchak energiyasini ifodalashda quyidagi ifodadan foydalaniladi:

Ayrim MM programmalarida vb kattaliklarini tajribadagi vb kattaliklariga yaqinlashtirish maqsadida yuqoridagi ifoda mukammallashtirilgan:


Van-der-Vaals va Kulon ta’sirlashuvlari energiyalarini ifodalash

VdV ta’sirni to’liq ifodalovchi formulalardan biri Leonard-Jons potensiali hisoblanadi:

bu yerda, ϵij va σij potensial o’ra chuqurligini ifodalovchi kattaliklar.
Kulon ta’sirni to’liq ifodalovchi formulalar quyidagicha:


bu yerda, q₁ va q₂ o’zaro ta’sirlahsyotgan ikkita zarrachaning zaryadi, r- q₁ va q₂ orasidagi masofa, ε₀ - elektr doimiysi: ε₀ =8.85・10^-12 Farada/metr, ε – zaryad atrofidagi muhitning dielektrik singdiruvchanligi.

MM usuli programmalari C atomlarini va boshqa atomlarni gibridlanish holati va strukturasining o’ziga xos xususiyatlarini to’liq namoyon etishi uchun parametrlash jarayonida qaytadan nomerlangan. Masalan, har bir sinf birikmalaridagi C atomining electron tuzilishlarini inobatga olgan holda C atomi uchun 15 ta raqamlash kiritilgan. Alkenlardagi sp2-gibridlangan C atomi karbonildagi sp2-gibridlangan C atomidan farq qilishi maktab kimyosidan ma’lum. Kislorod atomi uchun 7 xil, N atomi uchun 10 xil raqamlash kiritilgan.

MM usulida atomlarning turlari va raqamlanishi

Bugungi kunda, ko’pchilik hisoblash majmualari uchun MM usullari yaratilgan va kiritilgan:

1. MM2 (ChemOffice);
2. MMX (PCModel);
3. MM+, Amber, OPLS, BIO+ (HyperChem);
4. Ghemical, MMFF94, MMFF94s, UFF (Avogadro);
5. UFF, Dreiding, Amber (Gaussian). UFF-universal force field (Universal kuch maydoni), MMFF-Merk Molecular Force Field.

MM usuli kvant-kimyoviy usullarga nisbatan juda tezkor usul sanaladi. Lekin, aniqligi yarim empirik va noempirik usullarnikiga nisbatan past. MM

usullarida N, O kabi atomlaridagi bog’lanmagan elektron juft ta’sirlashuvlari to’liq inobatga olinmagan. Tautomerlar, konformerlar va boshqa birikmalarning umumiy energiyasi hisobida tajriba bilan mos tushadigan ma’lumotlar olingan. Ayrim MM usullari atom zaryadlari va hosil bo’lish issiqligini hisoblashga parametrlangan.
Keyingi vaqtlarda MM usulining tezkorligi asosida kvant-kimyo va MM usullari birlashtirgan, gibrid usullar (QM/MM) yaratish ustida izlanishlar olib borilmoqda. Bunga misol qilib Morokumaning ONIOM usulini misol qilib keltirish mumkin.