B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

1.1.1.2. Propan va butanni oksidlash
Propan  va  butanni  oksidlash  430–450ºC  haroratda  hamda  7–10
atmosfera  bosim  ostida  olib  boriladi.  Оksidlash  natijasida  formal-
degid, atsetaldegid, atseton, metil va etil spirtlari va boshqa mahsu-
lotlar  olinadi.  Bosim  oshishi  bilan  spirtlarning  salmog‘i  ham  orta-
di. Оksidlovchi sifatida kisloroddan foydalaniladi. Butanni aluminiy
fosfatda 410ºC haroratda va 20 atmosfera bosimi ostida oksidlagan-
da  reaksiya  mahsulotlarida  13%  metanol,  22%  formaldegid  va  3%
atsetaldegid uchraydi.
Qator hollarda oksidlashga individual uglevodorodlar emas, balki
yo‘ldosh  gaz  uchratiladi.  Hamdo‘stlik  davlatlarida  ishlab  chiqilgan
usul bo‘yicha 1 m
3
yo‘ldosh gazdan 125 g formaldegid hosil bo‘ladi,
shu  bilan  birgalikda  yuqori  kaloriyalik  (400  kkal/m
3
)  energetik
yoqilg‘i  sifatida  ishlatib  bo‘lingan  gaz  olinadi.  Jarayon  0,2%  NO
initsiatori ishtirokida 600–700ºC haroratda va 0,10–0,15 sek kontakt
vaqtida olib boriladi.
Suyuq fazada propan va butanni oksidlash jarayoni katta qiziqish
uyg‘otadi. Hamdo‘stlik davlatlarida (R.F)da ishlab chiqilgan butanni
oksidlab  sirka  kislota  olish  jarayoni  kobalt  yoki  marganets  tuzlari
ishtirokida sirka kislota muhiti sharoitida 165–170ºC  va 60  atmos-
fera  bosimi  ostida  amalga  oshiriladi.  Sirka  kislota  olishning  ushbu
usuli  boshqa  hamma  sanoat  usullari  (atsetaldegidni  oksidlash,  etil
spirtini oksidlash, keten orqali atsetondan)ga taqqoslanganda iqtiso-
diy afzaldir.
Sirka kislota olishning butan kabi yaxshi xomashyo bo‘lgan C
5
–
C
7
parafin uglevodorodlar saqlovchi, qaynash temperatura chegarasi
30–90ºC  bo‘lgan  yengil  va  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  neft  fraksiyalari  ham
xizmat qiladi.
Оksidlashni marganets, kobalt yoki vannadiy tuzlari katalizatori-
da 145–215ºC, 42 atmosfera bosimi ostida olib boriladi.
Rossiya Federatsiyasida sirka kislotaning katta miqdori atsetalde-
gidni oksidlab olingan.

---

63