B abdullayeva, M. Usmonbayeva, O’. Asqarova, F. Ehsonova, S. Hakimov

Ta’lim  jarayonidagi  nazorat 
–
 
o’quvchining  bilim,  ko’nikma,  malakalari 
darajasini  aniqlash,  o’lchash  va  baholashga  yo’naltirilgan  pedagogik  faoliyat  turi. 
Ko’p holatlarda aniqlash va o’lchash tekshirish ham deb ataladi. 
 
Ta’lim  jarayonidagi  tekshirish
  –  didaktik  vazifasi  o’qituvchi  va  o’quvchilar 
o’rtasida  teskari  aloqani  ta’minlash,  pedagog  tomonidan  o’quvchilarning  o’quv 
materialini  o’zlashtirishlari  haqidagi  obyektiv  axborotni  olish,  bilimlarni  samarali 
o’zlashtirishdagi  kamchilik,  nuqsonlarni  o’z  vaqtida  aniqlashdan  iborat  bo’lgan 
nazorat  turi.  U  quyidagi  bosqichlarda  amalga  oshiriladi:  1.  O’quvchilarning  bilim 
darajasini  oldindan  aniqlash  (odatda,  u  o’quv  yili  boshida  o’quvchilarning  avvalgi 
o’quv yilida o’zlashtirgan bilimlari darajasini aniqlash maqsadida o’tkaziladi). 2. Har 
bir  mavzuni  o’zlashtirish  jarayonidagi  joriy  tekshirish  (joriy  tekshirish  o’quvchilar 
tomonidan  o’quv  dasturida  belgilangan  ayrim  alohida  elementlarni  o’zlashtirish 
darajasini tashxislash imkonini beradi; mazkur tekshirishning asosiy vazifasi alohida 
olingan  muayyan  vaziyatni  o’rganishdan  iborat).  3.  Oraliq  tekshirish  (u 
o’quvchilarning  o’quv  materialining  muayyan  bob  yoki  bo’limlari  bo’yicha 
o’zlashtirgan bilim, ko’nikma, malakalari darajasini aniqlash, baholash shakli bo’lib, 
o’quvchilar  mazkur  jarayonda  yangi  mavzuni  o’rganish  bilan  birga  avval 
o’zlashtirilganlarini  takrorlaydi;  takroriy  tekshirish  bilimlarni  mustahkamlashga 
ko’maklashadi, biroq, o’quv ishlari bosqichini tavsiflash, bilimlarning mustahkamlik 
darajasini  tashxislash  imkonini  bermaydi).  4.  O’quvchilarning  bilim,  ko’nikma, 
malakalarini yaxlit bo’lim  yoki kursning alohida mavzusi bo’yicha davriy tekshirish 
(uni tashkil etishdan ko’zlangan maqsad kursning turli qismlarida o’rganilgan o’quv 
materialining  strukturaviy  elementlari  o’rtasidagi  o’zaro  aloqalarga  ko’ra 
o’zlashtirish  sifatini  tashxislashdan  iborat;  davriy  tekshirishning  asosiy  vazifasi 
mavjud  bilimlarni  tizimlashtirish  va  umumlashtirishdir).  5.  Ta’lim  jarayonining 
barcha  bosqichlarida  o’quvchilar  tomonidan  o’zlashtirilgan  bilim,  ko’nikma, 
malakalarni  yakuniy  tekshirish  va  hisobga  olish  (o’zlashtirishga  oid  yakuniy  hisob 
har bir chorakda va o’quv yili oxirida o’tkaziladi). O’quvchilarning bilim, ko’nikma, 
malakalarini tekshirish natijalari baho (ballar)da ifodalanadi.