B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

 
Oqsil biosintezi yoki polipeptid zanjiri sinteziga doir: 
1.
Nuklein kislotalar molekulasida nukleotidlar o‘zaro fosfodiefir bog‘lari orqali bog‘lanadi. 
DNK molekulasida 598 ta fosfodiefir bog‘i bo‘lsa, ushbu DNK asosida sintezlangan oqsildagi 
peptid bog‘lar sonini aniqlang. 
Yechim:
DNK molekulasida 598 ta fosfodiefir bog‘ 600 ta nukleotid o‘rtasida joylashadi. Oqsil 
sintezlanishi uchun avval i-RNK sintezlanishi kerak. Buning uchun DNK qo‘sh zanjirining 
bittasidan iRNK sintezlanadi. Bunda DNK dagi 600 ta nukleotidning yarmi transkripsiyada 
qatnashadi, ya‘ni 300 deb olamiz. i-RNK da 300 ta nukleotid bo‘lsa, shu gen asosida sintezlangan 
polipeptid zanjirdagi aminokislotalar sonini topamiz. Sizga ma‘lumki, 3 ta nukleotid bitta 
aminokislotani ifodalaydi. Bundan kelib chiqadiki, 300 ta nukleotid 100 ta aminokislotani 
polipeptid zanjirda kelishini ta‘minlar ekan. Polipeptid zanjirda aminokislotalar o‘zaro peptid bog‘ 
orqali birikadi. Ikkita aminokislota bitta peptid bog‘ orqali biriksa, demak, 100 ta aminokislota 99 
ta peptid bog‘ orqali birikar ekan. Javob - 99 ta peptid bog‘. 
2. DNK molekulasida adenin va timin orasida ikkita, guanin va sitozin orasida uchta vodorod 
bog‘lar bor, qo‘shni nukleotidlar orasi 0,34 nm ga teng. Ma‘lum DNK bo‘lagida 1050 ta vodorod 
bog‘ bo‘lib, shundan 40%i adenin va timin orasida bo‘lsa, shu DNK boTagining bitta zanjiri 
asosida sintezlangan oqsildagi aminokislotalar sonini aniqlang. 
Yechim:
1050 ta vodorod bog‘laming 40%i, ya‘ni 420 tasi adenin va timin orasida, 60%i ya‘ni, 
630 tasi guanin va sitozin orasida ekan. Nukleotidlar sonini topamiz: 420/2=210 tadan adenin va 
timin, 630/3=210 tadan guanin va sitozin ekan. DNK ning bitta zanjirida 210 ta adenin va 210 ta 

---

52 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
guanin, jami 420 ta nukleotid, ikkinchi zanjirida shunga komplementar 210 ta timin va 210 ta 
sitozin joylashadi. DNK zanjirida jami 840 ta nukleotid, bitta zanjirida 420 ta nukleotid bo‘ladi. 
Shu bitta zanjir asosida sintezlangan oqsildagi aminokislotalar sonini topamiz. Bitta 
aminokislotani 3 ta nukleotid ifodalaydi. Shuning uchun 420/3 = 140 ta bo‘ladi. Demak, 
aminokislotalar soni 140 ta.
2. Odam organizmidagi gemoglobin oqsliningzan jiridagi peptid RNK dagi nukleotidlar soni 
to‘g‘ri ko‘rsatilgan?