B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

 
Oqsil 
I – birlamchi strukturasi
II – ikkilamchi strukturasi 
III – uchlamchi strukturasi 
IV – to‗rtlamchi strukturasi
A – oqsilning birlamchi tuzilmasi;
B – oqsilning ikkilamchi tuzilmasi;
C – oqsilning uchlamchi tuzilmasi;
D – oqsilning to‗rtlamchi tuzilmasi; 
Oqsillarning tuzilishi. 
Oqsillar tarkibida aminokislotalar o‗zaro peptid bog‗ hosil qilib birikadi Shuning uchun 
oqsillar polipeptidlar deb ham yuritiladi. Bunda qo‗shni aminokislotalarning birikishidan bir 
molekula suv ajraladi. Aminokislotalarning o‗rtacha molekular massasi 138 ga, oqsil tarkibidagi 
aminokislota qoldig‗ining o‗rtacha molekular massasi 120 ga teng deb olish mumkin. 
Aminokislotalarning o‗zaro birikishi. 

---

44 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Oqsil molekulasida aminokislotalarning joylashish tartibi, turning o‗zgarmas xossasi bo‗lib, 
oqsil sintezi vaqtida DNKdagi irsiy axborot asosida tuziladi. Har bir oqsil molekulasi o‗ziga xos 
tuzilishga ega. Organizmning hujayralaridagi oqsillar (fermentlar, gormonlar) bir xil funksiyani 
bajarishiga qaramay aminokislotalar tarkibi bo‗yicha o‗zaro farq qiladi. Turlar bir-biridan kelib 
chiqishi jihatidan qancha uzoq bo‗lsa, ularning oqsillari orasidagi farq ham shunchalik katta 
bo‗ladi. 
Denaturatsiya. 
Oqsil molekulalari suvda mayda zarrachalarga bo‗linib, kolloid eritma hosil qiladi. Uning 
tabiiy nativ holati turli tuzlar eritmasi ta‘sirida o‗zgaradi, oqsil zarrachalari cho‗kadi. Oqsil nativ 
holatining bunday o‗zgarishiga denaturatsiya deyiladi. Natijada oqsil molekulasining shakli, 
biologik funksiyasi o‗zgaradi. 
Denaturatsiya yuqori haroratda, og‗ir metallar, bir qator organic moddalar, kuchli mineral 
kislotalar ta‘sirida kuzatiladi. Bu jarayonda oqsilning peptid bog‗lari uzilmaydi, lekin S–S-bog‗lar, 
vodorod bog‗lar yechilib, oqsilning tabiiy shakli buziladi, oqsilning birlamchi strukturasi 
saqlanadi. Ta‘sir etuvchi sharoit chetlatilsa, oqsilning nativ shakli tiklanishi mumkin. Bu hodisa 
renaturatsiya deb ataladi 
Oqsilning denaturatsiya va renaturatsiyasi.