|
13.2.3.1-jadval
Moliyaviy natijalarni _________ yillarga tahlili
T/r
Ko’rsatkichlar
O’tgan yillar
hisobot yili
haqiqiysi rejaga
nisbatan
O’tgan yillarga nisbatan
o’zgarishi
x
1
x
2
x
3
reja
haqi-
qiy
farqi
(+;-)
%
so’mda
%
x
3
x
2
x
1
x
3
x
2
x
3
1.
Mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni
sotishdan
sof
tushum
(tovar
aylanishi)
2.
Sotilgan mahsulot (tovar, ish va
xizmat)larning tannarxi (sotilgan
tovarlarni sotib olish bahosida)
3.
Mahsulot
(tovar,
ish
va
xizmat)larning
sotishning
yalpi
daromadi (zarari) summasi (1-2)s.
Tovar aylanishiga nisbatan, %
4.
Davr harajatlari, jami:
summasi (4,1+4,2+4,3+4,4)
Tovar aylanishiga nisbatan, %
Shu jumladan:
4.1.Sotish harajatlari
4.2.Ma’muriy harajatlar
4.3.Boshqa operatsion harajatlar
4.4. Kelgusida soliqqa tortiladigan
bazadan chiqariladigan hisobot davri
harajatlari
5.
Tovarlarni sotishdan olingan foyda:
summasi
(3-4).
109
Tovar aylanishiga nisbatan, %
6.
6.1.Asosiy
faoliyatning
boshqa
daromadlari
6.2. Asosiy faoliyatning boshqa
harajatlari
7.
Asosiy faoliyatning foydasi (3-4+5)
8.
Moliyaviy faoliyatning daromadlari,
jami (8,1+8,2+8,3+8,4+8,5), shu
jumladan
8.1.Dividendlar
shaklidagi
daromadlar
8.2.Foizlar shaklidagi daromadlar
8.3.Uzoq muddatli ijara (lizing)dan
daromadlar
8.4.Valyuta
kursi
farqidan
daromadlar
8.5.Moliyaviy faoliyatning boshqa
daromadlari
9.
Moliyaviy
faoliyat
bo’yicha
harajatlar (9,1+9,2+9,3+9,4)
shu jumladan:
9.1.Foizlash shaklidagi harajatlar
9.2.Uzoq muddatli ijara (lizing)
bo’yicha foizlar shaklidagi harajatlar
9.3.Valyuta kursi farqidan zararlar
9.4.Moliyaviy
faoliyat
bo’yicha
boshqa harajatlar
10.
Umumxo’jalik faoliyatning foydasi
(zarari) (7+8-9)
11
Favqulotdagi foyda va zararlar
110
12.
Daromad (foyda) solig’ini tulagunga
qadar foyda (zarar) (10
11)
13.
Daromad (foyda) solig’i (yalpi
daromad solig’i)
14.
Foydadan
boshqa
soliqlar
va
yig’imlar
15.
hisobot
davrining
sof
foydasi
(zarari): summasi (12-13-14).
Tovar aylanishiga nisbatan, %
16.
Baholar indeksi
1
1
ааааааааа ааааааааааа, аааааааа аааа ааааааааа ааа ааааааа ааааааа аааааааааа а¢аааа
111
Sof foydani taqsimoti quyidagilarda o’z ifodasini topadi:
- ta’sischilarga dvidend (foiz) ko’rinishida taqsimlangan sof foyda
summasi;
- korxonaning rezerv kapitalga ajratma summasi;
- taqsimlanmay qolgan foydani o’tgan yillar jamlangan foydasiga
qo’shilgan summa (jamlangan foyda hisobiga).
Ushbu ko’rsatkichlarni iqtisodiy yo’naltirilishi mohiyatidan kelib chiqib,
ularni o’zgarish sur’atlariga alohida baho berish kerak.
Foyda daromadlar va harajatlar tafovutidan shakllangan ko’rsatkich
bo’lganligi sababli, uni nisbiy ko’rsatkichi rentabellikni oshirish yo’llarini aniqlash
daromadni oshirish va harajatlarni qisqartirish tadbirlaridan kelib chiqish zarur.
YUqoridagilardan kelib chiqib, rentabellikni oshirish yo’llarini aniqlaymiz.
Ularga quyidagilarni kiritish mumkin.
1.
Tovar aylanishi hajmini oshirish va assortimentini takomillashtirish.
2.
Tovarlarni siljitish bo’g’inlari qisqartirish.
3.
Tovar ayriboshlash tezligini ta’minlash (kunlar va marotaba hisobida).
4.
Muomala harajatlarini tejamkorlik bilan sarflash.
5.
Mavjud resurslardan (moddiy, mehnat va moliyaviy) samarali foydalanish.
6.
Savdoni yangi texnologiyalarini joriy qilish va boshqalar.
Foydani oshirishni asosiy yo’li daromadlarni oshirishdir.
Savdo faoliyati daromadlarini oshirish yo’llari daromadlar turlaridan va
moddalaridan kelib chiqib, ularni shakllanish manbalari va ularga ta’sir etuvchi
omillardan kelib chiqib belgilanishi zarur.
Tovarlarni sotishdan olingan daromadlar asosan tovarlar aylanishi hajmi,
tarkibi va assortimenti, ularga o’rnatilgan savdo ustamasi darajasi hamda tovarlarni
keltirishdagi ishtirokchilar va raqobatbardosh bahoning miqdoridan bog’liq. Bu
ko’rsatkichlarni u yoki bu tomonga o’zgarishi daromadni ortishiga yoki
kamayishiga olib keladi.
112
Asosiy faoliyatdan olingan boshqa adromadlar miqdori korxonada mavjud
asosiy fondlar, ularni ishlatilmayotganligi, sotish imkoniyati, nomoddiy aktivlarni
sotishni tashkil qilishdan bog’liq.
Mavjud, talab qilib olinmagan jazo, jarima va boqimandalarni o’z vaqtida
qaytarib olish tadbirlarini ko’rish va boshqalar.
Moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlarni oshirish uchun savdo
korxonasi mulki bo’lgan nau-xau, litsenziya, kompyuter dasturlaridan samarali
foydalanish, ularni ijaraga berish yoki sotish choralarini ko’rib chiqish.
Boshqa korxonalar aksiyalarini sotib olish orqali dvidendlar ishlash kabi
faoliyatlarni yuritish.
Barcha daromadlar turlari bo’yicha ularni oshirish yo’llarini axtarganda,
boshqaruv sohasida yuqori malakali kadrlardan foydalanish, ratsional qarorlar
qabul qilish, fan texnika yutuqlaridan to’g’ri foydalanish kabi tadbirlar ko’rilishi
maqsadga muvofiqdir.
Muomala harajatlardan tejamli foydalanish, uning tarkibida noratsional
harajatlarga yo’l qo’ymaslik savdoning sotishdan olgan foydasini oshirishga olib
keladi.
Umuman foydani miqdori xo’jalik faoliyatni tashkillashtirishda samarali
qarorlar qabul qilish, rahbarlar va xodimlarni tadbirkorligi, kasbiy mahorati,
malakasi kabi omillardan ham ancha bog’liqdir.
13.2.4. Foyda va rentabellikni rejalashtirish va prognozlash
Foyda har qanday xo’jalik yuritish shaklidan qat’iy nazar, jumladan bozor
iqtisodiyoti sharoitida muhim ahamiyatga ega. U xo’jalik faoliyatini
samaradorligini ko’rsatkichi bo’lishi bilan bir qatorda korxonalarni, jamiyatni
iqtisodiy taraqqiyotiga asos soladi va innovatsiya jarayonini moliyalashtirishni
ham ta’minlaydi.
113
Foyda xo’jalik faoliyatini natijasi bo’lish bilan birga uni rivojlantirishga
shart-sharoit yaratadi. Chunki foyda barcha xo’jalik faoliyati taraqqiyotini
ta’minlovchi yangiliklar, ixtirolarni joriy qilishga imkoniyat yaratadigan manbadir.
Jamiyatni barcha xo’jalik sub’ektlari kabi savdo ham o’z mulklarini
to’ldirish, asosiy fondlarga kapital mablag’larini moliyalashtirish, doimo
yangiliklar, ixtirolarni joriy qilish masalasini qisqa muddatda hal qila olmaydi.
Mablag’larni jamg’arish uchun vaqt kerak, iqtisodiy va moliyaviy shart-sharoit
yaratilishi zarur.
Ushbu holat korxonalarni, barcha turdagi xo’jalik sub’ektlarini, qolaversa
xududni va jamiyatni moliyaviy imkoniyatlarini joriy va strategik rejalashtirlishini
talab qiladi. Savdo korxona (shaіobcha)lari uchun ham yuqorida keltirilagn
holatlardan kelib chiqib, foydasini qisqa muddatlarga rejalashtirishi va kelajakka
prognozlashtirishi ob’ektiv zaruriyatdir.
Foyda to’g’risidagi ma’lumotlar korxonalar uchun xo’jalik faoilyati
kelajagini belgilash uchun muhim manba bo’lib hisoblanadi.
Foydani rejalashtirish va prognozlashtirishda quyidagi ma’lumotlar asos
bo’lib hisoblanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
