Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи

Ədəbiyyat
1. Тощенко Ж. Т. Социология. Общий курс. М., 2001, с. 256.
2. Вах: Тощенко Ж. Г. Социология. Общий курс. М., 2001, с. 246.
3. Yenə orada: Тощенко Ж. Г. Социология. Общий курс. М., 2001, с. 246.
4. Кудрявцев В. Н. Исследовательская проблемф-социальные отклонения //Социс, 1983, № 2.
5. Тощенко Ж. Г. Социология. Общий курс. М., 2001, с. 248.
6. Yenə orada. 30
7. Галинский Я. И. Социология девиантного поведения как специальная социологическая теория //Социс, 1991, № 4, 74. 29
8. Mənbə: Etika: İncəsənət təmayüllü ali məktəb tələbələri üçün dərslik.- Bakı: 2009.- 160 s.
XÜLASƏ
Tarixən bəllidir ki, ağıllı insanın formalaşmasından müasir günümüzədək insanların yaşadığı ərazilərdə müxtəlif adət-ənənələr, etik davranış qaydaları mövcud olmuşdur. Amma bununla yanaşı onların pozulması halları da müşahidə olunmuş və olunmaqdadır. Etikadan kənar davranışları tənzimləmək üçün müəyyən qaydalar, etiketlər mövcuddur ki, məhz onlar da qeyri-etik davranışları həlli yollarıdır.
РЕЗЮМЕ
Исторически известно, что начиная со времен появления человека разумного и вплоть до наших дней на территории проживания той или иной исторической общности существовали различные обряды, обычаи и традиции, образ жизни. Вместе с тем наблюдаются и случаи нарушения этих обычаев. Для регулирования проблем, не связанных с этикой, таже существовали определенные правила, которые способствовали реализиации неэтичных форм поведения.
SUMMARY
Historically, it is known that from the time of the appearance of Homo sapiens, and up to the present day territory of residence at a particular historical community, there were various rituals, customs and traditions, lifestyle. However, there are also cases of violation of these customs. To control the problem, not related to ethics, tazhe there are certain rules that have contributed realiziatsii unethical behaviors.
NƏZƏRIYYƏ RASIONAL IDRAKIN ƏN YÜKSƏK FORMASI KIMI
Əliəskərli Leyla Namiq qızı,Təbiətşünaslığın
fəlsəfəsi ixtisası, II kurs magistrant, BDU
[e-mail]
Açar sözlər: elmi idrak, empirik bilik, nəzəri bilik, çıxış müddəaları, anlayış, hipoteza, əqli nəticə.
Key words: scientific cognition, empirical knowledge ,theoretical knowledge, statement provisions, notion, hypothesis, mental conclusion
Ключевые слова: научное познание, теоретические знания, тезисы выступлений , понятия, гипотеза умозаключение, эмпатические знания.
Elmi bilik formalarının şərti ierarxik bir sırasını düzəltsək, şəksiz, nəzəriyyə bu “pilləkanın” ən yuxarı pilləsində yerləşəcəkdir. Belə demək mümkünsə nəzəri biliyin bütün əvvəlki pillələri – anlayış, mühakimə, əqli nəticə, hipoteza, qanun və s. – nəzəriyyənin formalaşması yolunda keçilən özək dayanacaqları, zəruri pilllərdir. Məhz bu formalar nəzəriyyənin meydana gəlməsini hazırlayır, onun ərsəyə gəlməsində tikinti materialları funksiyasını yerinə yetirirlər. Nəzəriyyə nədir sualı ümumməqbul cavabı hələ də olmayan suallardan biridir. Bunun da iki başlıca səbəbi vardır: biri nəzəriyyə kateqoriyasının mürəkkəbliyi, tərkibinə daxil olan nəzəri bilik formalarının vahid sistemdə birləşməsidirsə, digəri nəzəriyyənin müxtəlif elmi bilik sferalarının inkişafında işlək alət funksiyasını yerinə yetirdiyindən, həmin elmi bilik sahələrinin nümayəndələri tərəfindən fərqli izah edilməsidir.
Ən ümumi şəkildə elmi idrakın məntiqi və metodologiyası problemlərinə həsr edilmiş ədəbiyyatda belə bir fikir formalaşmışdır ki, nəzəriyyə təbiət, cəmiyyət və təfəkkür hadisələrinin düşünülməsi və idrakına yönəlmiş hər cür rasional fəaliyyətdir. Nəzərə alsaq ki qneseologiyada nəzəri fəaliyyət dedikdə abstraktlaşdırma, ümumiləşdirmə, sərfnəzəretmə, anlayışyaratma, hipetoza irəli sürmə, onun verifikasiyası və falsifikasiyası və s. əməliyyatlar başa düşülür. Rasional fəaliyyətin və rasional təfəkkürün bütüb formaları nəzəriyyə sisteminin elementləri və tərkib hissələridir. Onların hər birinin nəzəriyyə sistemində yeri, rolu, digər elementlərlə nisbəti problemlərinin tədqiqi bizim bu yazımızın törəmə məqsədlərindəndir .
Hər bir inkişaf etmiş nəzəriyyənin strukturuna aşağıdakı komponentlər daxildir:

• 
  Nəzəriyyənin ilkin şərti olan empirik bilik – faktlar, məlumatlar, onların ilkin məntiqi-riyazi ümumiləşdirməsi məhsulları;
  
• 
  Nəzəriyyənin əsaslandığı çıxış müddəaları fərziyyələr, idealizasiyalar, prinsiplər, aksiyomlar, postulatlar, qanunlar və s.
  
• 
  Nəzəriyyənin çıxarılması mümkün olan potensial nəticə və gümanlar.
  

Nəzəriyyənin strukturu bir sıra digər mənbələrdə də oxşar şəkildə verilir. Onları müfəssəl araşdırmadan, onu qeyd etmək vacibdir ki, bu sxem basmaqəlib şəklində mütləqləşdirilə bilməz.
Söylədiklərimizdən belə bir qənaət hasil olur ki, nəzəriyyəyə az-çox optimal tərif vermək üçün əvvələn nəzəriyyənin necə qurulduğunu, hansı elementlərdən təşkil edildiyini, həmin elementlər arasındakı əlaqələrin xarakterini, bir sözlə, ona sistemli yanaşmaq, yəni ona tarixi mövqedən yanaşmaq; necə yarandığını, inkişafını, təkmilləşməsini, hansı təməl müddəalar üzərində qurulduğunu öyrənmək; nəhayət nəzəriyyənin idrak prosesinin həm nəticəsi həm də yekunu, düyün nöqtələri olmaqla prosesdə oynadığı idraki (qneseoloji) rolu bilmək zəruridir. Biz də bu tələblərə əməl etməyə çalışacağıq .