Азим ҳожиев ўзбек тили сўз ясалиши

(-чи
ва 
-лик
аффиксларига) ёки кўриб ўтилган 
маъноли сўз ясовчи яхлит бир 
(-чилик)
аффиксга тенг бўлиши 
мумкин: 
чайқовчилик
— чайқовчи иши 
(чайқовчилик қилмоқ).
Бу сўзнинг морфем таркиби: 
чайқов + чи + лик; чайқовчилик
чайқов иши, олиб сотиш иши 
(чайқовчиликни тугатмоқ).
Бу 
сўзнинг морфем таркиби: 
чайқов+чилик.
00
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

-лик
аффиксининг маъно ва вазифаси таҳлилида кўрдик- 
ки, бу аффикс маълум бир иш, касб-ҳунар эгасини (шу касб 
билан шуғулланувчи шахсни) англатувчи сўзга қўшилиб^асос- 
дан англашилган шахсга (касб эгасига) хос иш, машғулот 
маъносини билдирувчи от ясайди: 
деканлик, акушерлик,
ўқитувчилик
каби. Шундай маъноли от ясалишида 
-лик
аф- 
фиксидан истисносиз фойдаланиш мумкин. Лекин 
ўқитув-
чилик, темирчилик
каби сўзлардаги 
-чилик
қисмини бир 
аффикс деб тасаввур этиш таъсирида бўлса керак, маълум 
иш, касб эгасини билдирувчи сўзлардан 
-лик
аффикси ёрда- 
мида кўриб ўтилган маънодаги от ясалиши мумкин бўлгани 
ҳолда унинг ўрнида 
-чилик
аффиксини қўллаш ҳоллари уч- 
райди: 
косибчилик, савдогарчилик
каби: 
Мактабларда ҳунар-
мандчилик ишлари. (Газетадан) Отасининг бутун умри мар-
дикорчилик билан ўтган. (Газетадан) Кўктерак Пўлат бўлисида
яшайдиган уйғурларнинг сони 1000 чамасида бўлиб, булар
мардикорчилик, деҳқончилик, ошпазлик, новвойчилик ва шунга
ўхшаш майда ҳунарлар билан тирикчилик қилиб келмоқдалар.
(Газетадан)
Кейинги мисолдаги 
мардикорчилик, ошпазлик,
новвойчилик
сўзларининг 
мардикор, ошпаз, новвой
қисмлари 
бир хил хусусиятли, яъни учаласи ҳам муайян бир иш, ҳунар- 
машғулот билан шуғулланувчи шахс маъносини билдиради. 
Бинобарин, шундай шахсга хос иш (фаолият) маъносини 
билдирувчи сўзнинг ясалиши бир типда бўлиши — ҳар учала 
сўз 
-лик
аффикси ёрдамида ясалиши керак эди: 
мардикорлик,
ошпазлик, новвойлик
каби.
Умуман, айтилган сўзларнинг