Azərbaycan ortopediya və travmatologiya jurnali

Ъярращи ямялиййатын характери	Керамик остеоапатит	Семент	ЩОА + аллосцмцк	Алло	Аутосцмцк	КДО	Металло остеосинтез	Протезляшдирмя	Биопсийа	Секвестрнекроектомийа	Метал лювщянин хариъ едилмяси
Ъями
Кянари резексийа	43	2	2	2	2		16		1	1	10	79
Оъагдахили резексийа	10		2	3	1	1						17
Кортикотомийа						1						1
Ойнаг уъунун резексийасы								3				3
Ъями:	53	2	4	5	3	2	16	3	1	1	10	100

Ъядвялдян эюрцндцйц кими БСПЩ-нин хошхассяли шиш вя шишябянзяр хястяликляриня эюря 100 реконструктив-бярпа ямялиййатлары апарылыб. Пострезексион дефектляр мцхтялиф биоматериалларла бярпа едилиб, boşluqlar керамик остеоапатит иля 53 xəstədə bərpa edilib, бязи щалларда керамик остеоапатит, алло-ауто-сцмцк, КДО вя онларын комбинасийалары истифадя олунуб.
Нящянэщцъейряли шишин буд сцмцйцнцн бойну вя бурмаларарасы сащяни зядялямяси иля хястянин тяклиф етдийимиз цсулла ъярращи мцалиъясинин rentgenoqrammaları və xəstənin şəkilləri.
a b c

d
Şəkil 1. Xəstə L.Г., 41 йаш. Sol bud sümüyünün proksimal hissəsinin нящянэщцъейряи шиши. а) əməliyyatdan яввял, б) эениш резексийа, фигурлу трансплантат иля пластика вя остеосинтез ямялиййатындан сонракы вязиййят;
ъ) ямялиййатдан 12 ил сонра.
БСПЩ-нин шиш вя шишябянзяр хястяликляри яэяр локал характер дашыйарса, оъаьын диварлары галынлыьы 1/2- гядяр сахланылыб вя патоложи сыныг йохдурса кянари, оъагдахили резексийа вя пострезексион дефектин мцхтялиф биоматериалларла пластикасы ямялиййаты апарылмалыдыр.
Буд сцмцйцнцн бурмалараарасы сащясинин солитар сцмцк kистасы иля ушаьын ъярращи мцалиъяси: динамик рентэен мцшащидяси заманы керамик остеоапатитин интеграсийасы мцшащидя едилир, патоложи бошлуг там бярпа олунмушдур.

а б ъ
Шякил 2. Хястя Щ.И. 7 йаш. Д-з: Сол буд сцмцйцнцн бурмаларарасы нащиййясинин солитар kистасы,
а) ямялиййатдан яввял; б) эениш резексийадан сонракы бошлуьун керамик остеоапатитля пластикасы; ъ) ямялиййатдан 1 ил сонра.
Патоложи сыныгла мцшаийят едилян шиш вя шишябянзяр хястяликляр заманы резексийа вя пострезексион дефектин пластикасына ялавя олараг метал конструксийаларын истифадясиня ещтийаъ дуйулур.
Хястя Х.Е. 16 йаш. Д-з: Саь буд сцмцйцнцн бойнунун кистасы, патоложи сыныг иля. Оъагдахили резексийа керамик щидрооксиапатитля пластика вя ДЩС лювщяси иля остеосинтез ямялиййаты иъра едилиб.
а б

ъ
Шякил 3. а) рентэенографийа, б) компцтер томографийасы; ъ) ямялиййатдан 6 ай сонра чякилян рентэенограм, сыныг битишиб, киста саьалыб, (бошлуq бярпа олуб).
Патоложи просес буд сцмцйцнцн башы, сиркя касасы, кобуд деформасийа вя йахуд агрессив шишля зядялянибся беля щалларда ендопротезляшдирилмя ямялййатына эюстяриш олур.
Хястя И.А. 28 йаш, (х/т № 1926). Д-з: Мъ Ъуне Албриэщт синдрому. Хястяйя ушаглыг дюврцндя резексийалар вя сцмцк пластикасы ямялиййатлары апарылсада просес инкишаф едиб. Хястяйя саь буд-чанаг ойнаьынын тотал протезляшдирлмяси ямялиййаты иъра едилди.
а б

ъ
Шякил 4. Хястя И.А. 28 йаш. Д-з: Саь буд сцмцйцнцн йухары 1/3-нин фиброз дисплазийасы. а) стандарт проексийада рентэенограммалар; б) функсионал эюрцнтц, йахынлашдырыъы контрактура; ъ) ямялиййатдан 1 ай сонраkı рентэенограм.
Klinik müşahidə 1: Xəstə Ə.T., 26 yaş, Sol bud sümüyünün yuxarı 1/3-nin fibroz displaziyası, patoloji sınıqdan sonraki vəziyyət (Şək 1). Xəstəyə ocaqdaxili rezeksiya, metal lövhə və kanüllü vintlə osteosintez və autotransplantat, HOA ilə plastika aparıldı (Şək 2a.). Əməliyyatdan 1 il sonra çəkilən rentgen görüntüdə budun baş-boyun qisminin çökməsi-coxa breva müşahidə olunur (Şək 2b).

Şəkil 5. a) Rentgen, b) KT görüntülər.

a Şəkil 6. a) Əməliyyatdan dərhal sonra çəkilən rentgenoqramm, b) Əməliyyatdan 1 il sonra çəkilən rentgen görüntüdə budun baş-boyun qisminin çökməsi-coxa breva müşahidə olunur.
Klinik müşahidə: Xəstə Ə.R., 8 yaş, d-z: sol bud sümüyünün yuxarı 1/3-nin sümük kistası, patoloji sınıqdan sonrakı vəziyyət (Şək. 1). Xəstəyə 3 həftə skelet dartması tətbiq edildi, sınığın rentgenoloji bitişmə əlamətləri göründükdən sonra, ocaqdaxili rezeksiya, hidroksiapatitlə plastika və kanüllü vintin tətbiqi əməliyyatı icra olundu (Şək. 2 a). Əməliyyatdan 6 ay sonra sınıq sağalıb, residiv əlaməti yoxdur (Şək. 2 b).
a b
Şəkil 9. a) Rentgen, b) KT görüntülər.
a b
Şəkil 10. a) Əməliyyatdan dərhal sonra çəkilən rentgenoqram, b) Əməliyyatdan 6 ay sonra çəkilən rentgen görüntüdə budun baş-boyun qisminin çökməsi – coxa breva müşahidə olunur.
Klinik müşahidə: Xəstə Ş.Ş., 15 yaş (x-t № 1145), sağ bud sümüyünün yuxarı 1/3-nin sümük kistası, patoloji sınıqdan sonrakı vəziyyət (Şək. 1a). Xəstəyə ocaqdaxili rezeksiya, hidroksiapatitlə plastika və 135⁰ bucaqlı lövhə ilə osteosintez əməlliyatı icra olundu (Şək. 1b). Əməliyyatdan 1 il sonra sınıq tam sağalıb, residiv əlaməti yoxdur (Şək. 1c), metal lövhə xaric edildi (Şək. 1d).

Ab
a b c d
Şəkil 11. a) Əməliyyatdan öncə, b) dərhal sonra, c) 2 il sonra, d) lövhə xaric edildikdən sonra rentgen görüntülər.
Nəticə
Cərrahi müalicənin yaxın (1 ilədək) nəticələri 26 (27 %) xəstədə və uzaq (1il və yuxarı) nəticələri 71 (73%) nəfərdə mütəmadi olaraq əsasən kliniki-rentgenoloji üsullarla izlənilmişdir. Cərrahi üsulla müalicə olunan 96 xəstədən 82-də yaxşı, 11 qənaətbəxş, 3 qeyri-qənaətbəxş nəticələr alınmışdır. Xəstəliyin sağalması və bud sümüyünün proksimal seqmentinin anatomik özəlliklərinin bərpası müalicənin yaxşı nəticəsi kimi qiymətləndirilirdi. Qənaətbəxş nəticələr xəstəliyin sağalması, ancaq sümüklərdə qalıq boşluqların qalması və funksiyanı ciddi şəkildə pozmayan deformasiya və qısalıqların əmələ gəlməsi nəzərdə tutulurdu. Onlardan 3(3,1%) (sümük kistası və fibroz displaziyalı xəstələrdə) sümükdə qalıq boşluqlar qaldığı üçün yenidən əməliyyat olaraq bərpa olunmuşdur, 7(7,2%) xəsətədə müxtəlif növ deformasiya (coxa breva - 2 xəstə, coxa vara - 4, coxa valqa - 1 xəstədə) və 1(1%) xəstədə ətrafın 2,5 sm qədər qısalıqlar müşahidə olunmuşdur. Qeyri-qənaətbəxş nəticələr xəstəliyin sağalmaması və müxtəlif fəsadlarla sonlanan nəticə nəzərdə tutulurdu. Qeyri-qənaətbəxş nəticələrdən 1 xəstədə bud sümüyünün başının avaskulyar nekrozu,1 xəstədə implant miqrasiyası (cut-out) və 1 xəstədə fibroz displaziyası ilə sümük defekti, deformasiya və patoloji sınıq əmələ gəldiyi üçün yenidən cərrahi əməliyyata uğrayaraq total protezləşdirmə əməliyyatı icra olunmuşdur. Sümük plastikası aparılan xəstələrdə transplantatlarla bağlı infeksion-iltihabi problemləri (nekroz, rədd olunma) qeyd edilmədi. İnfeksion–iltihabi problemlərdən yalnız 2 xəstədə səthi tikiş yerində infeksiyalaşma müşahidə olmuşdur, müvafiq antibiotik terapiyası nəticəsində ləğv edilmişdir. Neyrosirkulyator fəsadlar müşahidə olunmamışdır.
Funksional nəticələrin dəyərləndirilməsi Enneking tərəfindən təsvir edilən və Əzələ-skelet Sistemi Şişləri Cəmiyyəti (Musculoskeletal Tumour Society- MSTS) tərəfindən təkmilləşdirilən sistem üzrə aparılmışdır. Müalicə olunan 96 xəstədən 79 (82,3%) əla nəticə (90% və yuxarı), 14 (14,6%) yaxşı (70-90%) və 3(3,1%) qənaətbəxş (70% və aşağı) nəticələr alınmışdır.
Йекун
Bud sümüyünün proksimal hissəsinin şiş və şişəbənzər xəstəlikləri digər lokalizasiyalı analoji proseslərdən öz anatomik xüsusiyyətləri ilə bağlı daha mürəkkəb bir problemdir və bizim materialda xəstələrin 24(24,1%) gecikmiş və qeyri-düzgün diaqnozla klinikaya daxil olmuşdur. Патоложи сыныгла мцшаийят едилян шиш вя шишябянзяр хястяликляр заманы резексийа вя пострезексион дефектин пластикасына ялавя олараг метал конструксийаларын истифадясиня ещтийаъ дуйулур. Сонунъулара щямчинин патоложи просес нятиъясиндя БСПЩ-нин диварларынын назилмяси вя патоложи сыныьын ямяля эялмяси ещтималы олан щалларда ещтийаъ олур. Adams qövsü prosesə cəlb edilmədikdə kənari rezeksiya, postrezeksion defektin bərpası, əlavə implantla fiksasiyaya ehtiyac yoxdur. Патоложи просес буд сцмцйцнцн башы, сиркя касасы, кобуд деформасийа вя йахуд агрессив шишля зядялянибся беля щалларда ендопротезляшдирилмя ямялййатына эюстяриш олур 3 (3,1%).
Cərrahi müalicənin nəticələrinə erkən və kompleks diaqnostikadan asılı olaraq kənari, ocaqdaxili rezeksiyalar sağlam toxumalar hüdudunda aparılır. Bizim materialda tezliyinə görə daha çox (64,7%) rast gələn sümük kistası, osteoid-osteoma, fibroz displaziyaları olmuşdur. Metal lövhələr patoloji sınıqlar və patoloji ocağın boynunda, Adams qövsünün zədələnməsi hallarında istifadə olunmalıdır. Göstərilən müayinə və müalicə taktikasının tətbiqi 79(82,3%) əla, 14(14,6%) yaxşı və 3(3,1%) qənaətbəxş nəticələr almağa imkan vermişdir.