Azərbaycan ortopediya və travmatologiya jurnali

Material və metodlar
Klinikamızda birincili sümük şişi olan 193 xəstənin cərrahi müalicəsində iri oynaqların endoprotezləşdirilməsi əməliyyatı aparılmışdır. 1992-2003-cü illərdə Nord, Sivaş, Poldi, Link firmalarının fərdi endoprotezləri (n=131), 2003-cü ildən indiyə qədər isə Türkiyənin Hipokrat firmasının modul endoprotezləri (n=62) istifadə olunub.
Qeyd edilən endoprotez Titan və ya Kobalt+Xrom+Molibden ərintilərindən hazırlanır. Hər bir modul endoprotez oynaq komponentindən, cisimdən və ayaqcıqlardan ibarət olur. Endoprotezin ayaqcıqları sümük iliyi kanalında sementli və ya sementsiz yolla fiksə edilir.
Xəstələrin yaşı 15-49 arasında tərəddüd edir. Bunlardan 140-ı kişi, 53-ü isə qadın olmuşdur. 133 xəstədə şiş bud sümüyünün distal, 43 xəstədə qamış sümüyünün, 17 xəstədə isə bazu sümüyünün proksimal nahiyələrində lokalizə etmişdir. Morfoloji olaraq 107 xəstədə osteogen sarkoma, 13 xəstədə sümüyün bədxassəli fibroz histiositoması, 23 xəstədə xondrosarkoma, 44 xəstədə nəhənghüceyrəli şiş və 6 xəstədə parostal sarkoma diaqnozu təsdiq edilmişdir. Aşağıda, klinikamızda əməliyyat olunmuş xəstənin şəkillərini təqdim etmək istəyirik:

Şəkil 1. Əməliyyatdan sonra xəstənin rentgen şəkli (“Hipokrat”).
Xəstənin əməliyyatdan sonrakı görünüşü:

Şəkil 2. Əməliyyatdan 13 il sonra funksional nəticə.
Əməliyyatdan sonrakı dövrdə müalicəvi tədbirlər aşağıdakı istiqamətlərdə aparılır: 1. Dezintaksikasion terapiya; 2. Hemostimuləedici və hemotransfuzion terapiya; 3. İrinli-septik ağırlaşmaların profilaktikası. Əməliyyatdan sonra 7-10 gün ərzində yara boşluğu dializ vasitəsilə antibiotik və antiseptik məhlulları ilə yuyulur. Aşağı ətraf xüsusi longetlə 2-3 həftə ərzində fiksə edilir, bundan sonra xəstələr əlavə dayağın köməyi ilə hərəkət edirlər.
Xəstələrdə ortopedik sementin tətbiqi ilə əlaqədar, ilk sutkalar hipertermik reaksiya müşahidə etmişik. Əməliyyatdan 1, 6 və 12 ay sonra xəstələr rentgenoloji müayinənin aparılması ilə ambulator nəzarətdə olmuşdular. Ətrafın funksiyasının bərpası əməliyyatdan sonrakı 2 həftədən 6 aya qədərki müddətdə olmuşdur.
Hazırki dövrdə rus ədəbiyyatında dayaq-hərəkət aparatı şişlərinə görə aparılan rekonstruktiv əməliyyatlardan sonra, ətrafın funksional vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün vahid klassifikasiya yoxdur. Əcnəbi müəlliflər bu məqsədlə Ennekinq tərəfindən 1993-cü ildə təqdim edilmiş MSTS şkalasından (Musculo-Skeletal Tumor Society score) istifadə edirlər [2].
Bu klassifikasiya həm ümumi (ağrı hissi, əmək qabiliyyəti, xəstənin emosional durumu), həm də ixtisaslaşmış amillərin analizinə əsaslanır:
- yuxarı ətraflar üçün əllərin vəziyyəti, funksional imkanlar, elevator funksiyası;
- aşağı ətraflar üçün əlavə dayağın istifadəsi (kostil, əsa), hərəkət qabiliyyəti, yeriş.
Hər altı faktor üçün beşballı qiymətləndirmə şkalası mövcuddur. Hər bala müəyyən əlamətlər uyğundur. Nəticələrin alınması üçün aşağıdakılar lazımdır:
1) tədqiq olunan bütün xarakteristikaları beşballıq şkala ilə qiymətləndirmək;
2) alınan bütün balları toplamaq;
3) maksimal balı hesablamaq; bunun üçün əlamətlərin sayı beşə vurulur;
4) nəticə xəstənin ümumi balının maksimal bala nisbəti kimi hesablanır.
QİYMƏTLƏNDİRMƏNİN ÜMUMİ MEYARLARI
1) Ağrı: ağrının intensivliyinin ətrafın funksiyasından asılılığı qiymətləndirilir.

Bal	Ağrı hissi	Ağrısızlaşdırma
V	Yoxdur	Ehtiyac yoxdur
IV	Periodik zəif ağrılar	Qeyri-narkotik analqetiklər
III	Əmək qabiliyyətini itirmədən zəif ağrılar	Qeyri-narkotik analqetiklər
II	Periodik bərk ağrılar	Periodik narkotik analqetiklər
I	Əmək qabiliyyətini itirməklə bərk ağrılar	Periodik narkotik analqetiklər
0	Kəskin ağrı sindromu	Daimi narkotik analqetiklərin istifadəsi