Азамат Меҳмоналиевич Тошпўлатов – Қўқон давлат педагогика институти кихиси

ТУРШАК Данаги билан қуритилган ўрик. Қандак туршак. Туршак солмоқ. mm Зебихон патнисда нон, туршак олиб чиқиб, улар [меҳмонлар] олдига қўйди. С. Аҳмад, Уфқ. Алоқачи ҳам оғзига туршак солиб шимиб ўтирар, данагини қасир-қасир чақар, мағзини ерди. М. Муҳамедов, Қаҳрамон изидан.⁷
Ушбу таъриф, очиғини айтганда, нафақат сленг яратувчилари ва истеъмолчилари, балки умуммиллий тасаввурни ҳам акс эттирмаган. Туршак ўзбек миллий таомномасида алоҳида ўрин тутган ва миллий урф-одатлар билан боғлиқ маҳсулотдир. Аслини олганда, сленг қўлловчилар ҳам батамом янги маъно туси яратмайдилар(агар сленг калькалаш натижасида яратилмаган бўлса). Мавжуд анъанавий қарашларга янгича ёндашадилар. Туршак сўзининг семем таркиби қуйидагича: қуруқ, кичик, ширин, буришган, қорайган(ўрикнинг асл рангига нисбатан тўқ), қишлоқда етиштирилади. Емак учун ҳеч қандай ёқимсиз жиҳат йўқ. Аммо инсонга боғланса-чи? Айнан шу боғланиш сленг яратилиши учун асос бўлган ва умуммиллий тасаввурдан фарқ қилувчи кўримсиз, маданиятсиз, паст табақага мансуб семаларини ҳосил қилган.
Таҳлилларимиздан маълум бўлдики, сленг яратиш сўз прагматик имкониятларини ўзгартиришдир. Ушбу ҳолатнинг юзага келишига сўз морфологик хусусиятларини янгича талқин қилиш, семем структурасини ўзгартириш, мавжуд семем структурадан ижодий фойдаланиш имкон беради.
Сленг таркибий қисми ҳисобланган ижтимоий диалектлар қандай баҳоланишидан қатъий назар миллат тилининг ўзига хос кўриниши сифатида ўрганилиши шарт бўлган материалдир. Бу хил тадқиқотлар замонавий тилшуносликнинг ижтимоий-иқтисодий самарадор йўналишлари – психолингвистика, суд лингвистикаси, антрополингвистика, реклама лингвистикаси ривожи учун зарурийдир.

1^ Ҳакимов М. Ўзбек прагмалингвистикаси асослари. –Т.: Академнашр.2013. – 6 б.

2^ Қаранг: Нигматов Х.Г. Функциональная морфология тюркоязычных памятников XI - XII вв. - Т.: Фан, 1989. – 7-8 с.

3^ Бу ҳақида қаранг: kulik.86gmz-sov.edusite.ru

4^ Бу ҳақида қаранг: kulik.86gmz-sov.edusite.ru

5^ Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 3-жилд. – Тошкент: "Ўзбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2007. - Б 593-594.

6^ Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5-жилд. – Тошкент: "Ўзбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2008. - Б 161.

7^ Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 4-жилд. – Тошкент: "Ўзбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2007. - Б 203.