Азамат Меҳмоналиевич Тошпўлатов – Қўқон давлат педагогика институти кихиси

СУРМОҚ1 Итариб, бир жойдан иккинчи жойга кўчирмоқ; жилдирмоқ, силжитмоқ. Ориқ, кўзи ичига тортиб кетган, ияклари ингичка келин айвон тахмонидаги сандиқни нари-бери сурар эди. «Саодат».
Олдинга сурмоқ 1) олд томонга силжитмоқ; 2) кўчма олға бостирмоқ. Ишни олдинга сурмоқ. Орқага сурмоқ қ. орқа. Акаси қисташини қўймабди, укаси эрта-индин, деб орқага суришини қўймабди. «Эртаклар». Сув сурмоқ Суғориш учун сувни бирор томонга йўналтирмоқ, йўналтириб олиб бормоқ. У [Йўлчи] ep ҳайдади, чопиқ чопди, сув сурди, далага гўнг ташиди. Ойбек, Танланган асарлар. Суриб бормоқ Куч билан сиқиб, босиб бориб, илгари ҳайдамоқ. Ҳайдар, рақибини суриб бораётиб, чалиниб йиқилиб тушди. И. Раҳим, Ихлос. Суриб кетмоқ 1) куч билан олиб, тортиб, судраб ёки эргаштириб кетмоқ. Тингловчи эса шу дарё юзидаги елканга ўхшайди. Сизларга кўчган хотиралар эса елканни суриб кетувчи шамолга ўхшайди.. А. Нурмуродов, Уруш бевалари; 2) олиб қочмоқ (от қақида). Саман хуркиб, келган томонига — Кўкоролга суриб кетди! Ҳ. Назир, Сўнмас чақмоқлар; 3) кўчма фойда бермай, зарар келтирмоқ. Ҳаром пул суриб кетади. Суриб чиқармоқ Куч, тазйиқ билан сиқиб чиқармоқ. Қисм қоронғи тушгунча душманни олдинги окоплардан суриб чиқарди. А. Қаҳҳор, Олтин юлдуз. Четга сурмоқ 1) чет томонга силжитмоқ; 2) кўчма четга чиқариб юбормоқ, четлатмоқ.
2 Юрмоқ (шахмат ва шашка ўйинида). Пиёдани сурмоқ. Филни сурмоқ.
3 Бирор томонга йўналтирмоқ, солмоқ. Лашкар сурмоқ. Карвон сурмоқ. тш Ажаб, бунда нечун ёлғиз юради, Ким экан у, кечаси от суради? «Гулшанбоғ». Ғиротга мен аччиқ қамчи урайин, Ёв кетиндан шу кеча от сурайин. «Гулшанбоғ».
4 с. т. Суртмоқ, суркамоқ. [Нафиса] Икки қўли ёрилган, ҳадеб глицерин сурмоқ ҳам фойда бермасди. Мирмуҳсин, Қахрамоннома.
5 Отлар билан қўшма феъл ясайди, мас, давр сурмоқ, кайф сурмок, хаёл сурмоқ, ҳукм сурмоқ. тш У шилдираб оқаётган ариқ ичи-дан баликчалар излаб, хаёл сураётган Ҳафизага бокиб турарди. Мирмуҳсин, Умид. Уларни кузатиб турган она, қизининг энг ўйнаб-куладиган, аёллик, оналик бахтини сурадиган вақти ўқиш билан ўтаётганига ачинар... эди. С. Нуров, Майсаларни аёз урмайди. Боғда гулни тергин энди, Давру даврон сургин энди. «Гулнорпари».