Ayupova M. Yu

Tekshirish uchun savol va topshiriqlar: 
 
1.
Alaliya nutq buzilishiga ta’rif bering. 
2.
Alaliyani keltirib chiqaruvchi sabablarni ayting. 
3.
Alaliyaning qanday shakllari bor? 
4.
Motor alaliyani yoritib bering. 
5.
Sensor alaliyani yoritib bering. 
6.
Alaliyaning tasnifini yoritib bering. 
7.
Alaliyali bolalar nutqini tekshirish bo‘yicha qanday ishlar olib boriladi? 
8.
Alaliyani o‘rganishning asosiy aspektlari bo‘yicha mualliflar ishlarini aytib 
bering. 

---

9.
Alaliyali bolalar bilan kar bolalarga qiyosiy tavsif bering. 
10.
Alaliya va dizartriya nutq kamchiligidagi artikulyatsion apparat harakatidagi 
kamchiliklarni qiyoslang. 
11.
Motor alaliyani bartaraf etishdagi logopedik ish tizimini yoritib bering. 
12.
Sensor alaliyani bartaraf etishdagi logopedik ish tizimini yoritib bering. 
13.
Sensor alaliyali bolalarning nutqiy va psixologo-pedagogik xususiyatlarining 
o‘ziga xosligini yoriting. 
14.
Alaliyali bolalarni savodga o‘rgatishda namoyon bo‘ladigan qiyinchiliklarning 
o‘ziga xosligini yoritib bering. 
15.
Alaliyali bolalarda nutq faolligini rivojlantirish uchun o‘yin mashqlarini 
tanlang. Logopedik ishning turli bosqichlarida undan foydalanish imkoniyatlarini 
ko‘rsating. 
16.
Maxsus 
muassasalarga 
borganda 
alaliyali 
bolalar 
nutqini 
barcha 
mashғulotlarda kuzating va tahlil qiling. 
Tayanch so‘zlar 
1.
Alaliya (grekcha a – inkor qilish, lalia – nutq so‘zlaridan) – embrional, ilk 
rivojlanish davrida bolaning bosh miya po‘stlog‘idagi nutq zonasining organik 
jarohatlanish natijasida nutqning rivojlanmay qolishi. 
2.
Adekvat (lotin. Adaequatus – tenglashtirmoq) – tamoman munosib 
tenglashmoq. 
3.
Afferent – nerv tizimining tashqi va ichki muhim taassurotlaridan olingan 
ma’lumotlarni markazga yetkazuvchi tolalari tizimi. 
4.
Verbal parafaziya (para – grek. Phasis – nutq) – so‘zlarni boshqa so‘zlarga 
almashtirishda namoyon bo‘ladigan nutq buzilishi. 
5.
Gnozis (grek. Gnosis – bilish) – predmetlarni, hodisa-voqealarni, ularning 
ma’no-mazmunini, mohiyatini bilish. 
6.
Gipenakuziya – atrofdagilar uchun befarq bo‘lgan tovushlarga sezgirlikning 
oshishi. 
7.
Disfaziya (dis – grek. phasis – nutq) – kelib chiqishga ko‘ra turlicha bo‘lgan 
bercha nutq kamchiliklarning umumiy nomi. 
8.
Kinesteziya (kin. – grek. aesthesis – sezgi) – odam gavda qismlarining turli 
holatda bo‘lishi yoki ular harakatinig fazoda joylanishini sezish. Bu hissiyotning kelib 
chiqishida ichki retseptorlar (teri, ko‘ruv va vestubulyar) ishtirok etadi. 
9.
Korrelyatsiya (lotin. Correlatio – o‘zaro munosabat) – o‘zaro munosabat, bir-
biriga bog‘liqlik (predmetlarni, organlarni, tushunchalarni). 
10.
Lateralizatsiya – juft organlarning o‘ng yoki chap tomonning ustunligi. 
11.
Logorreya (logo – grek. rhoia oqim, jarayon) – to‘xtovsiz so‘zlar oqimi, 
ko‘pincha keraksiz alohida so‘zlar to‘plamidan iborat bo‘ladi. 
12.
Negativizm (lotin. Negativus inkor etilgan) – ba’zi bir psixik kasallikning bir 
simptomi. 
13.
Parafaziya (para – grek. phasis – nutq) – nutq buzilishi, qaysiki bunda 
alohida tovush yoki so‘z noto‘g‘ri qo‘llaniladi. 

---

14.
Praksis – maqsadga yo‘naltirilgan avtomatlashgan harakat aktlarini bajarish 
qobiliyati. 
15.
Tavtolgiya (grek. tautologia, tauto so‘zindan – logos – so‘z) – maxsus yoki 
ehtiyotsizkorlik bilan so‘z birikmasi, jumlalar tarkibida so‘zlardan foydalanish, asosan 
bir o‘zakli hamda ma’nosi ifoda etilgan va bir xil tovushlarni qaytarish. 
16.
Eliziya – so‘z qismlaridagi tovushlarni tushirib qoldirish.