Ayupova M. Yu

Bola ovozini tiklash bo‘yicha ishni boshlashdan avval bola haqidagi 
anamneztik ma’lumotlarni olish, shuningdek, klinik psixologo-pedagogik va 

---

logopedik tekshirishlarning natijalarini bir tizimga solish va umumlashtirish 
lozimdir. Bolaning ovozi va nutqi magnit lentasiga, nafas olishi esa kimografga 
yoki elektroensefalografga yozib olinadi. 
Bo‘g‘iz kasalliklariga ega bo‘lgan bolalarga organizmning astenik holati bo‘g‘izning nerv-
muskul apparatining tuzilishida va funksiyasida turli o‘zgarishlar, emotsional-iroda sferasining 
buzilishlari, nutq taraqqiyotining sustlashishi va ovoz funksiyasining uzoq davom etuvchi buzilishlari 
kuzatiladi. Bu ma’lumotlar bolaning rivojlanish xususiyatlarini ochishga, boshlang‘ich nuqtasi 
psixoterapiya bo‘lgan ovozni tiklash ishining yo‘llarini va vositalari-ni ishlab chiqishga imkon beradi. 
Psixoterapiyaning maqsadi — bolaning ongini, faolligini, irodasini, ovozni tiklash jarayoniga 
jalb qilishdir. Psixoterapiya bola shaxsining qayta tarbiyalanishga bola shaxsining qiyinchiliklarini 
yengish va tezroq sog‘ayish uchun kurashishga yordam beradi va faollashtiradi. Psixoterapiya bolaga 
uning yoshini, kasallikning borishini, bolaning shaxs xususiyatlarini, uning nutqi va ovozdagi 
buzilishlarning xarakterini hisobga olgan holda individual yondoshishga undaydi.
Psixoterapiya suhbat shaklida olib boriladi. Suhbat davomida bolaning shikoyatlari aniqlanadi, 
qiziqish doirasi qobiliyatlari o‘z nuqsoniga munosabati haqida tasavvurga ega bo‘linadi, shaxsiy va ish 
yuzasidan kontakt o‘rnatiladi. 
Uzoq davom etadigan va og‘ir bo‘g‘iz kasalliklari bilan og‘rigan bolalar bir marta yoki ko‘p 
marta suhbat shaklida olib boriladigan faol va bir maqsadga yo‘naltirilgan psixoterapiyaga muhtoj 
bo‘ladilar.
Psixoterapiya bola shaxsining sog‘ayishini va tiklovchi ta’limning muvaffakiyatini 
ta’minlovchi tadbirdir.
Psixoterapiya bilan bir vaqtda artikulyatsion gimnastika ham olib boriladi. Fonatsiya 
jarayonida artikulyatsiyaga alohida ahamiyat beriladi. Shu jarayonda ovoz tembri aniqlanadi, undosh 
va unli tovushlar shakllanadi. Bundan tashqari, artikulyatsiya qanchalik aniq va yaxshiroq bo‘lsa, un 
paychalarining funksiyasi shuncha aniq va bir maqsadga yo‘naltirilgan bo‘ladi. 
Yuqori rezonator trubkaning faoliyati buzilganda harakatlar o‘zining koordinatsion aniqligini 
yo‘qotadi, bo‘shashgan, beso‘naqay bo‘lib qoladi, bu hol bolalarda ham kuzatiladi.