Axorot xavfsizligi

5.2. ISO/OSI modeli pog‘onalari

Tarmoqning bir foydalanuvchidan boshqasiga xabarlarni uzatish jarayonini OSI modeli 7 ta pog‘onaga bo‘ladi.
Tarmoqdagi uzellar o‘zaro aloqa qilishi uchun ular bir xil tilda "gaplashish"i kerak. Har bir pog‘onada aloqa qilish o‘zining maʼlum “til”i mavjud.
OSI modelida har bir pog‘onaning “til”i shu pog‘onaning protokoli deb ataladi.
Protokol tarmoq uzellari o‘rtasidagi aloqaning barcha pog‘onalarida axborot almashinuvini taʼminlash qoidalari to‘plamini belgilaydi.
OSI modeli pog‘onalari:

1. 
   amaliy (application);
   
2. 
   taqdimot (presentation);
   
3. 
   seans (session);
   
4. 
   transport (transport);
   
5. 
   tarmoq (network);
   
6. 
   kanal (data link);
   
7. 
   fizik (physical).
   

Eng yuqori pog‘ona – bu amaliy pog‘ona. Bu pog‘onada dasturlar maʼlumot almashadi. Eng quyi pog‘ona esa – fizik pog‘ona. Bu pog‘ona qurilmalar o‘rtasida signal almashinuvini taʼminlaydi. Amaliy, taqdimot, seans va transport pog‘onalari yuqori pog‘onalar hisoblanadi. Tarmoq, kanal va fizik pog‘onalari quyi pog‘onalar hisoblanadi.
Aloqa kanallari orqali maʼlumot almashinuvi maʼlumotning yuqori pog‘onadan birin-ketin quyi pog‘onaga uzatish, keyin uni aloqa muhiti orqali qabul qiluvchiga uzatish, so‘ng qabul qiluvchi kompyuterida maʼlumotni quyi pog‘onadan yuqori pog‘onaga birin-ketin uzatish orqali amalga oshiriladi.
Uzatuvchi va qabul qiluvchi orasida kerakli moslikni taʼminlash uchun kompyuter tarmoqlari arxitekturasining har bir pog‘onasida maxsus standart protokollar mavjud. Protokollar bitta pog‘onada turgan, lekin tarmoqning turli xil uzellarida joylashgan tarmoq komponentlarining o‘zaro almashinadigan xabarlar ketma-ketligi va formatini aniqlaydigan, tartiblangan qoidalar to‘plamini o‘zida mujassamlashtiradi.
Aloqa protokollari dasturiy va apparat vositalar yordamida foydalanilishi mumkin. Quyi pog‘ona protokollari odatda dasturiy va apparat vositalar kombinatsiyasi shaklida, yuqori pog‘ona protokollari esa faqat dasturiy vositalar shaklida qo‘llaniladi.
Yuboruvchi kompyuterning har bir pog‘onasi qabul qilayotgan kompyuter bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulanganidek mos pog‘onada bilan o‘zaro aloqa qiladi.
Bunday aloqa mantiqiy yoki virtual aloqa deb ataladi (baʼzan gorizontal aloqa) (5.1rasmda “----” chiziq bilan ko‘rsatilgan aloqa).